Układ moczowy człowieka tworzą nerki, moczowody, pęcherz moczowy oraz cewka moczowa. Najważniejszym zadaniem tego układu jest usuwanie z organizmu zbędnych substancji, do których zalicza się mocznik oraz sole mineralne, a także utrzymanie prawidłowej gospodarki wodno-elektrolitowej. Układ moczowy pełni też ważną funkcję endokrynną. Choroby pęcherza moczowego mogą dotykać osoby w każdym wieku, bez względu na płeć. Częste infekcje układu moczowego powodują u pacjentów wiele nieprzyjemnych dolegliwości, do których zalicza się między innymi ból pęcherza czy pieczenie pęcherza. Jakie są najczęstsze choroby dotykające układ moczowy? Jakie są ich przyczyny i charakterystyczne objawy oraz jak wygląda leczenie i profilaktyka w przypadku infekcji układu moczowego? Szczegółowe informacje są zawarte w naszym artykule!
Najczęstsze choroby układu moczowego
Pod pojęciem „choroby układu moczowego” kryją się różne schorzenia dotyczące poszczególnych elementów tego układu. Zalicza się do niego nerki, pęcherz moczowy, moczowód oraz cewkę moczową. Jedną z nieinfekcyjnych chorób układu moczowego jest np. kamica nerkowa, która jest związana z obecnością kamieni w drogach moczowych. Schorzenie objawia się dokuczliwym bólem w okolicy lędźwi, który może promieniować do pęcherza moczowego oraz cewki moczowej. Często spotykaną chorobą układu moczowego jest też zapalenie nerek, które może występować w postaci ostrej niewydolności nerek oraz przewlekłej postaci ich zapalenia. Do innych chorób układu moczowego zalicza się zespół nerczycowy, który rozwija się w następstwie schorzeń nerek, a także ich wrodzone wady, w tym między innymi zdwojenie układu zbiorczego nerki oraz jednostronne niewykształcenie nerek.
Inne choroby układu moczowego i jego dysfunkcje to np. nietrzymanie moczu, z którym znacznie częściej borykają się kobiety, a także skaza moczanowa, za którą w dużej mierze odpowiedzialne są czynniki genetyczne. U niektórych pacjentów mogą się rozwijać nowotwory dróg moczowych, do których zalicza się np. rak pęcherza moczowego. Kolka nerkowa to kolejna choroba układu moczowego, której towarzyszą bóle mięśni dróg moczowych i pęcherza moczowego. Diagnostyka chorób pęcherza moczowego opiera się przede wszystkim na badaniu moczu, który analizuje się pod kątem ilości czerwonych krwinek oraz mikrobiologicznie, poza tym lekarz w niektórych przypadkach może zlecić badanie USG, które pozwoli wykryć np. obecność kamieni lub nowotworów.
Bardzo często u pacjentów spotykane są też inne choroby pęcherza moczowego, do których zalicza się zapalenie pęcherza moczowego, które jest najczęstszą postacią schorzenia, jakim jest zakażenie układu moczowego. To w szczególności tym dwóm zagadnieniom zostanie poświęcona dalsza część naszego artykułu, gdyż różnego pochodzenia infekcje układu moczowego zdarzają się u pacjentów najczęściej.
Co to jest zapalenie pęcherza moczowego? Przyczyny zapalenia pęcherza
Jak zostało wspomniane wcześniej, zapalenie pęcherza jest najczęściej spotykaną postacią zakażenia układu moczowego, często spotykanego również w postaci skrótu ZUM. Zwykle jest ono spowodowane obecnością patogenów, które przedostały się do niego przez cewkę moczową. Zalicza się do nich najczęściej bakterie, chociaż przyczyną zapalenia pęcherza moczowego mogą być również niektóre wirusy oraz grzyby. Często zapalenie pęcherza występuje razem z innymi schorzeniami, do których zalicza się infekcje pochwy i sromu. Do innych przyczyn i czynników ryzyka zapalenia pęcherza zalicza się między innymi:
- cukrzycę,
- otyłość,
- niewłaściwą higienę miejsc intymnych,
- stosowanie przez dłuższy czas niektórych antybiotyków,
- wady anatomiczne układu moczowego,
- częste uprawianie seksu,
- stosowanie antykoncepcji dopochwowej,
- stosowanie środków plemnikobójczych,
- alergie na niektóre środki higieny osobistej,
- osłabienie lub przeziębienie, które może być spowodowane np. nieodpowiednim ubiorem w chłodniejsze dni lub niewłaściwą dietą,
- noszenie obcisłych spodni oraz bielizny innej niż bawełniana.
Do innych przyczyn zapalenia układu moczowego zalicza się częste korzystanie z basenów i toalet w miejscach publicznych, a także predyspozycje genetyczne. Do zapalenia pęcherza częściej może też dochodzić w ciąży, a także u kobiet po klimakterium, z czym wiąże się obniżona ilość estrogenów. W wyniku tego błony śluzowe stają się mniej nawilżone, a stąd tylko krok do infekcji układu moczowo-płciowego. W przypadku dzieci czynnikami zwiększającymi ryzyko wystąpienia schorzenia są częste zaparcia, nieprawidłowości w funkcjonowaniu pęcherza moczowego oraz niedopilnowanie higieny.
Wyróżnia się przewlekłe i ostre zapalenie pęcherza moczowego, które różnią się nieco objawami. Zapalenie pęcherza częściej pojawia się u kobiet, co związane jest z budową cewki moczowej, która jest znacznie krótsza niż u mężczyzn. Cewka moczowa kobiet zlokalizowana jest też w bliskiej odległości od pochwy oraz odbytu, co może dodatkowo sprzyjać obecności drobnoustrojów. Jeśli te przedostaną się na skórę między pochwą a odbytem, łatwo mogą przenieść się dalej do cewki moczowej, gdzie szybko się namnażają. Następnie wędrują do pęcherza moczowego, powodując zapalenie. Jeśli pacjent nie podejmie leczenia, drobnoustroje mogą dostać się jeszcze dalej, czyli z moczowodów do nerek.
Zapalenie pęcherza – objawy najbardziej charakterystyczne
Bakteryjne oraz wirusowe zapalenia pęcherza dają objawy zwykle dość łatwe do rozpoznania. Do najczęściej spotykanych, które wskazują na zapalenia pęcherza moczowego, zalicza się ból pęcherza oraz lekkie pieczenie pęcherza. Wiele osób może odczuwać również pieczenie w trakcie oddawania moczu. Infekcja może być też związana z bólem w podbrzuszu, zwiększoną częstotliwością oddawania moczu oraz parciem na pęcherz. Część osób może mieć objawy, do których zalicza się konieczność częstego oddawania moczu (również w nocy) oraz zmiana zabarwienia czy zapachu moczu. Może pojawić się też krew w moczu, co jest objawem szczególnie niepokojącym, podobnie jak nieprzyjemny zapach.
Często z zapaleniem pęcherza moczowego mogą wiązać się objawy, które świadczą np. o przeziębieniu lub grypie. Zalicza się do nich uciążliwy ból głowy i bóle mięśni, poza tym może też wystąpić niewielka gorączka. Część pacjentów może mieć też gorsze samopoczucie, a także odczuwać osłabienie lub zmęczenie. Niekiedy pojawiać się mogą również nudności i wymioty. W przypadku zaobserwowania wyżej wymienionych objawów najlepiej udać się do urologa lub lekarza pierwszego kontaktu, który zleci odpowiednie badania i w razie konieczności wdroży właściwe leczenie. Zapalenie układu moczowego ma niestety tendencję do nawrotów.
Czy zapalenie pęcherza jest zaraźliwe?
Schorzenie, jakim jest zapalenie dróg moczowych, może być zaraźliwe. Zapalenie układu moczowego jest chorobą, która jest przenoszona między innymi podczas kontaktów seksualnych. Zarazić się nią mogą zwłaszcza osoby, które są aktywnie seksualnie i odpowiednio się nie zabezpieczają. Podczas stosunku seksualnego można łatwo przenieść bakterie do cewki moczowej. Rozwojowi pęcherza moczowego dodatkowo mogą sprzyjać otarcia błony śluzowej pojawiające się zwłaszcza podczas częstego współżycia. Sprzyja to wnikaniu patogenów do wnętrza organizmu. Częstą przyczyną nawrotów zapalenia pęcherza moczowego może być też wzajemne zarażanie się partnerów aktywnych seksualnie, co umożliwia specyficzna budowa anatomiczna dróg moczowych.
Co na zapalenie pęcherza sprawdzi się najlepiej?
Objawy świadczące o zapaleniu pęcherza moczowego powinny skłonić pacjenta do wizyty u lekarza. Co na zapalenie pęcherza może przynieść oczekiwane efekty? Jeśli lekarz zdiagnozuje u pacjenta zapalenie układu moczowego, w większości przypadków wystarczy przyjmowanie zapisanych przez specjalistę antybiotyków. Antybiotykoterapia trwa zwykle około 7 dni. Niekiedy lek dobierany jest na podstawie wykonanego wcześniej antybiogramu. Jest to możliwe po wykonaniu posiewu moczu. Jeśli takie badanie nie zostało wykonane, lekarz może przepisać pacjentowi lek przeciw bakterii Escherichia coli, która najczęściej przyczynia się do infekcji układu moczowego. Na infekcje dróg moczowych pomoc mogą również leki, których mechanizm działania opiera się na uszkadzaniu DNA patogenów odpowiadających za rozwój schorzenia, a także na hamowaniu syntezy białek. Co jednak zrobić, gdy nie możemy w porę dostać się do lekarza, a dokucza nam ból pęcherza lub pieczenie pęcherza i inne charakterystyczne objawy infekcji? Przy łagodniejszym przebiegu zapalenia układu moczowego ulgę mogą przynieść dostępne w aptekach leki bez recepty, a tym te z furaginą – te jednak również wymagają odpowiedzialnego i prawidłowego stosowania, zwłaszcza jeśli chodzi o dawkowanie leku i czas trwania terapii.
Zakażenie układu moczowego – przyczyny i objawy
Jedną z najczęściej spotykanych chorób układu moczowego jest zakażenie dróg moczowych. Z tym schorzeniem znacznie częściej zmagają się kobiety niż mężczyźni. Jednym z czynników sprzyjających rozwojowi zakażenia dróg moczowych w przypadku kobiet jest wspomniana już budowa anatomiczna cewki moczowej, które jest krótsza. Infekcja dróg moczowych może wystąpić praktycznie we wszystkich grupach wiekowych i jest wywoływana głównie przez bakterie Escherichia coli oraz Staphylococcus saprophyticus i Klebsiella. Poza tym w mniejszym stopniu za zakażenie dróg moczowych mogą odpowiadać wirusy oraz grzyby, a także chlamydie i mykoplazmy – za większość infekcji układu moczowego odpowiada jednak wspomniana bakteria Escherichia coli. Chociaż występuje ona głównie w przewodzie pokarmowym (w jelicie) oraz w kale, często prowadzi również do zakażeń dróg moczowych.
Przyczyną zakażenia dróg moczowych jest między innymi obecność nieinfekcyjnych chorób układu moczowego, do których zalicza się kamicę nerkową, a także przerost prostaty. Poza tym rozwojowi zakażenia mogą sprzyjać nabyte lub wrodzone zmiany w budowie anatomicznej układu moczowego oraz obecność chorób, do których należy między innymi cukrzyca. Infekcja może być też efektem zbyt długiego przetrzymywania moczu w pęcherzu lub nieopróżniania go do końca. Zachorowaniu sprzyjać mogą też zaniedbania higieniczne i zaburzenia odporności, a także refluks pęcherzowo-moczowodowy.
Do najczęstszych objawów zakażenia dróg moczowych zalicza się ból w okolicy cewki moczowej, potrzebę znacznie częstszego oddawania moczu oraz dokuczliwy ból podbrzusza lub ból odczuwany w okolicy lędźwiowej. U niektórych pacjentów może wystąpić gorączka, nudności, wymioty oraz problemy z apetytem. W przypadku dzieci mogą pojawiać się dodatkowe objawy, do których zalicza się moczenie nocne, luźne stolce, problemy z nauką i koncentracją, a także stany podgorączkowe.
Zapalenie i zakażenie dolnych dróg moczowych – domowe sposoby i profilaktyka
Na zapalenie i zakażenie dolnych dróg moczowych mogą się sprawdzić również domowe sposoby, do których zalicza się np. stosowanie ziół, które w przeciwieństwie do antybiotyków nie mają negatywnego wpływu na wątrobę oraz florę dróg rodnych i układu pokarmowego. Najczęściej stosowanymi ziołami na zapalenie i zakażenie dróg moczowych są ziele skrzypu, pokrzywy oraz wierzbownicy drobnokwiatowej. Pomocny może okazać się też korzeń mniszka, owoc jarzębiny oraz ziele nawłoci. Z domowych metod mogą się też sprawdzić owoce żurawiny w postaci świeżej lub suszonej, które zakwaszają mocz, co utrudnia bakteriom namnażanie się.
Zapobieganie infekcjom układu moczowego wiąże się z przyjmowaniem dużej ilości płynów, które odkażają i wypłukują drogi moczowe. Niezwykle ważna jest też dbałość o higienę okolic intymnych. Ważne jest również dostarczanie organizmowi odpowiedniej ilości witaminy C, która między innymi zakwasza mocz i wspomaga odporność. Należy też pamiętać o unikaniu długich kąpieli w wannie i zastępowaniu ich prysznicem. W przypadku dzieci trzeba natomiast pilnować, by regularnie opróżniały pęcherz i nie przetrzymywały moczu. Nieleczone infekcje układu moczowego mogą przyczynić się do wystąpienia niebezpiecznych dla zdrowia powikłań, do których zalicza się między innymi problemy z nerkami.
Bibliografia:
- Hahn J., Skoczyńska A., Starczewska A., Checklist. Choroby wewnętrzne, Wrocław 2015.
- Kubicka K., Kawalec W. (red.), Pediatria, Warszawa 2016.
- Latkowski B., Lukas W., Godycki-Ćwirko M., Medycyna rodzinna, Warszawa 2017.
- Gehrmann B., Palczewska W., Noculak-Palczewska A., Profile działania leków roślinnych. Porady rekomendowane w praktyce farmaceutycznej, Wrocław 2006.
- Colgan R., Williams M., Diagnosis and treatment of acute uncomplicated cystitis, „Am Fam Physician” 2011.
Polecamy:
