Menopauza jest naturalnym fizjologicznym procesem zachodzącym w organizmie każdej kobiety i jest okresem, w którym ustają miesięczne krwawienia, co wiąże się z zaprzestaniem produkcji hormonów przez jajniki. Objawy przekwitania u kobiet mogą być różne, podobnie jak wiek, w którym rozpoczynają się przemiany hormonalne związane z tym etapem. Kiedy zaczyna się menopauza i jakie są objawy menopauzy u kobiet? Jak zadbać o swoje zdrowie podczas menopauzy? Po szczegółowe informacje na temat przekwitania u kobiet zapraszamy do artykułu!
Menopauza u kobiety – co to jest?
Pojęcie „menopauza” oznacza czas, w którym w organizmie kobiet zachodzi wiele zmian, po których następuje koniec okresu płodności. Inne nazwy menopauzy to klimakterium lub przekwitanie. Termin ten wywodzi się z języka greckiego i oznacza meno – miesiąc oraz pausis – zatrzymanie. Określenie to oznacza stan fizjologicznego zatrzymania miesiączki. Mówi się o nim, gdy ostatnia miesiączka nie pojawiła się w ciągu co najmniej 12. miesięcy. Kiedy ustają funkcje hormonalne jajników, dochodzi do utraty płodności. Proces ten nie zachodzi jednak z dnia na dzień i jest rozciągnięty w czasie, poza tym składa się z trzech głównych etapów:
- okres przedmenopauzalny,
- okres okołomenopauzalny,
- okres postmenopauzalny.
Perimenopauza, czyli inaczej okres przedmenopauzalny jest definiowany jako czas poprzedzający ostatnią miesiączkę, w którym u kobiety pojawiają się już objawy przekwitania. W tym okresie spada aktywność jajników. Okres okołomenopauzalny to z kolei czas, w którym miało miejsce ostatnie krwawienie w życiu kobiety. Postmenopauza, czyli inaczej okres postmenopauzalny to czas, kiedy organizm przestaje uwalniać komórki jajowe, które są zdolne do zapłodnienia. W okresie tym organizm kobiety zaczyna się przyzwyczajać do obniżonego stężenia hormonów płciowych, które wcześniej były produkowane przez jajniki. To czas ok. roku od ostatniej miesiączki, kiedy objawy przekwitania u kobiet nadal występują, ale są już mniej uciążliwe niż wcześniej. Menopauza nie jest chorobą, a kolejnym etapem w życiu kobiety, w trakcie którego może dojść (jednak nie zawsze musi) do pojawienia się dokuczliwych dolegliwości różnego typu.
Odpowiedź na pytanie, kiedy zaczyna się menopauza, nie jest jednoznaczna, ponieważ ten czas jest uzależniony od wielu czynników. Wiek, w którym kobieta wchodzi w okres przekwitania, jest bardzo różny. U niektórych kobiet menopauza może rozpocząć się w wieku 40 lat, natomiast u innych możliwe są objawy menopauzy w wieku 50 lat. Są też kobiety, które w okres klimakterium wchodzą dopiero po 60. roku życia – mowa jest wówczas o późniejszym przekwitaniu. W niektórych przypadkach jest możliwa z kolei tzw. przedwczesna menopauza, kiedy pojawia się u kobiet przed 40. rokiem życia. Należy pamiętać, że organizm kobiety zaczyna przygotowywać się do nadchodzących zmian już od około 35. roku życia. Wiek ten oznacza dla kobiety szczytową formę, jeśli chodzi o pełną płodność.
Termin, w którym u kobiety pojawia się menopauza, jest kwestią indywidualną i jest zależny m.in. od czynników genetycznych – jeśli klimakterium wystąpiło wcześniej u matki, może wystąpić wcześniej również u córki. Wpływ na to ma też status społeczny kobiety oraz przewlekły stres doświadczany w życiu, który może wywierać zły wpływ na gospodarkę hormonalną. Termin pojawienia się menopauzy zależy również od rodzaju i częstotliwości aktywności fizycznej oraz od stopnia tej aktywności. Nie bez znaczenia pozostaje też zażywanie leków, które są odpowiedzialne za obniżanie poziomu estrogenu. Istnieje również związek między stosowaniem używek a czasem, w którym może pojawić się menopauza.
Do najważniejszych czynników, które mogą wpłynąć na pojawienie się u kobiety przedwczesnej menopauzy, zalicza się późne macierzyństwo lub bezdzietność oraz predyspozycje genetyczne. Długotrwałe przyjmowanie niektórych leków i palenie papierosów to kolejne możliwe przyczyny wcześniejszego wejścia kobiety w okres menopauzy. Przedwczesnej menopauzie sprzyjać mogą poza tym choroby autoimmunologiczne oraz niezdrowy tryb życia, w tym nieodpowiednia dieta, zbyt mała ilość snu oraz brak aktywności fizycznej.
Jak objawia się menopauza?
Jeśli chodzi o pierwsze objawy menopauzy, kobieta może je zauważać nawet kilka lat przed ustaniem miesiączkowania. Jakie są objawy menopauzy? Początkowo mogą pojawiać się zaburzenia cyklu miesiączkowego, poza tym kobieta może zauważać u siebie inne objawy wynikające ze zmian hormonalnych będących efektem niedoboru estrogenu. Do takich zmian zalicza się m.in. trwające od kilkunastu sekund do kilku minut uderzenia gorąca oraz problemy z zasypianiem i budzenie się w nocy. Poza tym może dojść do obniżenia nastroju, poza tym kobieta może być rozdrażniona. Może mieć też napady płaczliwości. Inne objawy klimakterium na tym etapie mogą dotyczyć problemów skórnych. Przekwitanie może mieć również objawy w postaci częstszego bólu głowy oraz przewlekłego zmęczenia. Do tego mogą dochodzić bóle mięśni. Inne szczegółowe objawy menopauzy to:
- dyskomfort lub ból okolic intymnych,
- kołatanie serca,
- problemy z koncentracją i zaburzenia pamięci,
- suchość pochwy,
- zmniejszona masa mięśniowa,
- obniżone libido,
- sztywność stawów,
- wzrost masy ciała mimo braku zmiany diety,
- nadmierne pocenie się, które jest odczuwalne zwłaszcza nocą.
W okresie menopauzy u kobiet dochodzi do spadku stężenia estrogenu, co może objawiać się też zmianami w rozwoju komórek kostnych. Rośnie wówczas ryzyko pojawienia się osteoporozy, z którą jest związany z kolei ilości spadek masy kostnej. Efektem menopauzy może być też wzrost poziomu cholesterolu LDL i wypadanie włosów oraz utrata jędrności ciała. Nietrzymanie moczu i zwiększone ryzyko infekcji układu moczowego to kolejne możliwe objawy menopauzy. Może dojść również do wypadania narządów rodnych. Bardzo często kobiety w okresie menopauzalnym dotyka depresja. Zmiany związane z klimakterium, do których zalicza się m.in. wzrost masy ciała, spadek libido czy też ciągłe uczucie osłabienia i zmęczenia, mogą negatywnie wpływać na zdrowie psychiczne kobiet.
Nie wszystkie ww. objawy muszą pojawić się u każdej kobiety. Jest poza tym wiele kobiet, które okres menopauzy przechodzą łagodnie, a jedynym objawem wskazującym na zbliżające się u nich klimakterium są zaburzenia miesiączkowania.
Menopauza – objawy nietypowe
Jak opisaliśmy wcześniej, klimakterium może dawać różne objawy. Jednak należy pamiętać, że okres przekwitania może mieć także objawy nietypowe. Do rzadko spotykanych symptomów menopauzy zalicza się możliwość pojawienia się różnego rodzaju alergii oraz częste ataki paniki. U niektórych kobiet mogą występować też trudności z oddychaniem oraz szybsza męczliwość. Część kobiet może mieć też objawy w postaci pieczenia języka i wrażenia wewnętrznego drżenia. Może pojawiać się również wrażenie ciągłego szumu w uszach. Poza tym kobiety mogą odczuwać lęk. Inne nietypowe objawy, które mogą świadczyć o menopauzie to: obrzęki nóg, omdlenia, częste bóle kręgosłupa oraz zespół suchego oka. U wielu kobiet mogą pojawić się trudności w radzeniu sobie ze stresem oraz nietrzymanie moczu. Tkliwość piersi, insulinooporność, osteopenia oraz obrzęki kończyn to kolejne nietypowe objawy, które mogą wskazywać na menopauzę.
Zmniejszenie wydzielania hormonów wiąże się również ze wzrostem ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego. Efektem zmian może być nadciśnienie tętnicze oraz łamliwość paznokci, co wynika z towarzyszących niekiedy menopauzie chorób tarczycy i anemii. Część objawów, które towarzyszą kobiecie podczas wchodzenia w okres klimakterium, może być mylona z symptomami ciąży. Zalicza się do nich m.in. zanik miesiączki, częste wahania nastroju, obecność plamień, czy też uczucie ciągłego zmęczenia. Zdarza się, że kobieta myśli, że w ciążę nie może już zajść i odstawia antykoncepcję, ale okazuje się, że czynność jajników jeszcze całkowicie nie ustała i dochodzi do późnego zapłodnienia. Pomocne w zdiagnozowaniu menopauzy mogą okazać się domowe testy moczu. Ich zadaniem jest określenie poziomu hormonu folikulotropowego (FSH), którego poziom podczas menopauzy wzrasta.
Jak długo może trwać menopauza?
Podczas menopauzy kobiety najczęściej skarżą się na częste uderzenia gorąca i dokuczliwe zlewne poty, które pojawiają się zwłaszcza w nocy, poza tym często dochodzi do wzrostu wagi i spadku libido. Jak długo może trwać menopauza? Czas trwania objawów klimakterium jest sprawą indywidualną i może występować na kilka lat przed menopauzą oraz kilka lat po menopauzie. Szacuje się jednak, że premenopauza może rozpocząć się średnio 8–10 lat przed menopauzą. Następnie kobieta wchodzi w okres postmenopauzalny. W tym okresie w dalszym ciągu mogą, jednak nie muszą utrzymywać się nieprzyjemne dolegliwości, do których zalicza się m.in. nietrzymanie moczu, wypadanie macicy oraz bóle mięśniowo-stawowe. Mogą pojawiać się też inne problemy, do których zalicza się np. zespół suchego oka oraz utratę jędrności skóry.
Menopauza a miesiączka
Okres przekwitania wiąże się z tym, że kobieta przestaje miesiączkować. Jeśli chodzi o miesiączkę w okresie przekwitania, do jej zaniku nie dochodzi z dnia na dzień, a na przestrzeni kilku lat. Chociaż objawy towarzyszące klimakterium są zjawiskiem naturalnym, warto dodatkowo skonsultować się z lekarzem, ponieważ niekiedy pojawiające się zaburzenia miesiączkowania mogą być objawem innego poważnego schorzenia. Należy zwrócić uwagę, że początek menopauzy nie oznacza definitywnego końca płodności, dlatego w okresie przedmenopauzalnym możliwe jest jeszcze zajście w ciążę, o czym wspomnieliśmy wcześniej.
Objawy menopauzy – jak sobie z nimi radzić?
Przy objawach menopauzy bardzo ważna jest zmiana stylu życia. Należy pamiętać o ograniczeniu palenia i picia alkoholu. Ważna jest również codzienna aktywność fizyczna, która pozwala łagodzić objawy menopauzy, poprawiając jednocześnie samopoczucie kobiety. Nie bez znaczenia pozostaje dieta, która powinna być bogata w wapń i witaminę D, ponieważ przy menopauzie często dochodzi do osłabienia kości, z czym z kolei wiąże się ryzyko osteoporozy. W diecie nie powinno zabraknąć również owoców i warzyw, które pomagają utrzymać odpowiednią sylwetkę i zmniejszają ryzyko wystąpienia u kobiety niebezpiecznych dla zdrowia chorób układu sercowo-naczyniowego. W diecie nie powinno zabraknąć również produktów bogatych w białko, które mogą zapobiec utracie masy mięśniowej. Ważną rolę odgrywają fitoestrogeny, czyli związki roślinne, które mogą wyeliminować uderzenia gorąca i choroby układu sercowo-naczyniowego. Związki te można znaleźć m.in. w fasoli, nasionach sezamu oraz soi i siemieniu lnianym. Warto spożywać też produkty bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe, do których zalicza się ryby.
Bardzo ważne w okresie menopauzy jest też picie przynajmniej dwóch litrów wody dziennie, co łagodzi objawy towarzyszące przekwitaniu. Należy unikać spożywania pikantnych potraw, ponieważ może to dodatkowo pogorszyć samopoczucie kobiety. By menopauza i objawy jej towarzyszące przebiegały łagodniej, warto pamiętać o systematycznym spożywaniu posiłków. Należy unikać też spożywania alkoholu, palenia tytoniu i picia kawy, ponieważ one mogą dodatkowo przyczyniać się do nagłych uderzeń gorąca, poza tym mogą też utrudniać zasypianie. Warto stosować różne techniki relaksacyjne, by zredukować stres oraz wykonywać ćwiczenia oddechowe i masaże. Należy też zadbać o wypoczynek i relaks przed snem, czytając np. ulubioną książkę lub słuchając muzyki. W przypadku wystąpienia problemów z nietrzymaniem moczu warto wzmacniać mięśnie dna miednicy. Przede wszystkim jednak należy podejść do zmian zachodzących w organizmie rozsądnie – nie jest to choroba, czy też powód do wstydu, a naturalna kolej rzeczy. Akceptacja psychiczna zmian to już duży krok naprzód, chociażby w prewencji depresji, która wcale nie jest rzadkością w tej grupie kobiet.
Bibliografia:
- Kaczmarek M., Określenie wieku menopauzy naturalnej w populacji polskich kobiet, „Przegląd Menopauzalny” 2007.
- Mroczek B., Wróblewska I., Jamrocha K., Jurczak A., Kurpas D., Jakość życia kobiet w okresie menopauzy, „Family Medicine & Primary Care Review” 2014.
- Potential Health Benefits of Dietary Phytoestrogens: A Review of the Clinical, Epidemiological and Mechanistic Evidence.
- Pertyński T., Stachowiak G., Menopauza — fakty i kontrowersje, “Endokrynologia Polska” 2006.
- Mędrela-Kuder E., Poziom wiedzy na temat zagrożeń i dolegliwości okresu klimakterium wśród kobiet w wieku przedmenopauzalnym, Rocz. PZH 2011.
Polecamy:
