Swędzenie skóry to nieprzyjemne uczucie, które może pojawiać się w najmniej oczekiwanym momencie. Stan ten może powodować dyskomfort, poza tym może przyczyniać się do utraty pewności siebie. Swędzenie w różnych miejscach często wiąże się z odruchową reakcją, jaką jest drapanie się. Należy jednak pamiętać, że czynność ta może dodatkowo doprowadzić do wielu niekorzystnych zmian skórnych. Wiele osób zastanawia się, dlaczego swędzi skóra. Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna, ponieważ przyczyn swędzącej skóry może być wiele. Co to jest świąd i dlaczego skóra swędzi? Zapraszamy do zapoznania się z naszym artykułem! Można w nim znaleźć również informacje o sposobach leczenia swędzącej skóry.
Swędzenie skóry – co to takiego i kiedy się pojawia?
Skóra jest jednym z najważniejszych narządów człowieka, który pokrywa całe ciało. Budowa skóry jest złożona. Jest ona zbudowana z trzech warstw:
- naskórka, który stanowi zewnętrzną część skóry i pełni bardzo ważną funkcję ochronną, poza tym nadaje skórze koloryt, ponieważ zawiera melaninę;
- skóry właściwej, która jest warstwą środkową odpowiedzialną za odbieranie bodźców zewnętrznych, do których zalicza między innymi odczuwanie bólu oraz zmian temperatury;
- tkanki podskórnej, odpowiadającej za procesy termoregulacyjne, w skład której wchodzi tkanka tłuszczowa, receptory oraz fragment korzeni włosów.
W skórze znajdują się poza tym gruczoły potowe i łojowe, naczynia krwionośne i chłonne oraz zakończenia nerwowe. Skóra pełni wiele ważnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu funkcji, do których zalicza się między innymi ochronę organizmu przed niekorzystnym wpływem czynników zewnętrznych, w tym przed patogenami chorobotwórczymi, a także zwiększenie wchłaniania niektórych substancji. Inne funkcje skóry to udział w regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej oraz witaminowej.
Swędzenie skóry może pojawić się nagle, towarzysząc np. chorobom alergicznym oraz problemom dermatologicznym. Nazwa „świąd” pochodzi od łacińskiego słowa prūrītus (świąd, swędzenie) i jest nieprzyjemnym uczuciem, z którym związane jest pobudzenie neuronów – jest to więc rodzaj reakcji organizmu człowieka na pobudzenie receptorów czuciowych. Podczas kontaktu skóry z różnymi powierzchniami receptory przesyłają informację do mózgu, który ją przetwarza i wytwarza sygnał ostrzegawczy w postaci uczucia swędzenia skóry. Stan ten może być bardzo uciążliwy, co może z kolei utrudniać codzienne funkcjonowanie. Bardzo często swędzenie kończy się drapaniem, które jest naturalną reakcją organizmu, jednak może negatywnie odbić się na skórze, powodując jej podrażnienia. Dokuczliwy świąd może dotyczyć zarówno określonego fragmentu ciała, jak i całej jego powierzchni. W niektórych przypadkach stan ten może prowadzić do zaburzeń snu i niepokoju, poza tym może stać się przyczyną depresji.
Przyczyn swędzenia skóry jest wiele, dlatego każde długotrwałe, czy też nawracające swędzenie skóry warto skonsultować z lekarzem, który ustali przyczynę problemu i wdroży dostosowane do konkretnego przypadku leczenie.
Swędzenie skóry – przyczyny
Wiele osób np. po wyjściu z kąpieli lub po ubraniu ulubionego swetra zadaje sobie pytanie: dlaczego swędzi mnie skóra? Świąd zaliczany jest do jednego z najczęstszych objawów dermatologicznych, który może wystąpić zarówno u dorosłych, w tym u osób starszych i kobiet w ciąży, jak i u dzieci. Swędzenie skóry może mieć wiele źródeł. Częsta przyczyna swędzenia skóry to infekcje. Jeśli świąd dotyczy jedynie fragmentu skóry, jego przyczyną jest najczęściej infekcja wirusowa, bakteryjna lub grzybicza. Swędząca skóra może być też efektem wielu chorób, takich jak:
- atopowe zapalenie skóry (AZS) – najczęściej dotyczy policzków, szyi, ramion i nóg;
- opryszczka – może pojawiać się na twarzy, a także na narządach płciowych;
- pokrzywka – może występować w formie bladych bąbli pojawiających się na skórze;
- łupież suchy – to obfite drobnopłatkowe złuszczenia w obrębie skóry głowy;
- grzybica stóp lub głowy – wywołują ją grzyby chorobotwórcze;
- wszawica – choroba pasożytnicza wywoływana przez wesz głowową;
- cukrzyca – schorzenie związane z zaburzeniem wydzielania insuliny;
- trądzik różowaty – przewlekła choroba zapalna skóry powodująca m.in. zaczerwienienie twarzy;
- świerzb – choroba wywoływana przez świerzbowca ludzkiego;
- nadczynność tarczycy – stan związany z nadmiarem hormonów tarczycowych;
- zaburzenia odżywiania – jednostki chorobowe charakteryzujące się zaburzeniami łaknienia;
- żółtaczka – dolegliwość objawiającą się m.in. żółtym zabarwieniem skóry i białkówek oczu;
- półpasiec – schorzenie powodowane przez wirusa VZV.
Od czego jeszcze swędzi skóra? Swędzenie skóry może być też efektem długotrwałego stosowania niektórych leków, poza tym może być związane z alergią. Swędzenie mogą powodować również toksyny zawarte np. w jadzie owadów oraz niektóre substancje w kosmetykach. Skóra może swędzieć też po kontakcie skóry z produktami, w których składzie znajdują się sztuczne barwniki, konserwanty oraz substancje zapachowe. Bardzo często występuje również swędzenie skóry u kobiet w ciąży. Swędząca skóra może być też efektem zaburzeń hormonalnych, które przyczyniają się do nadmiernej suchości skóry i jej złuszczania. Świąd może być również związany z czynnikami psychicznymi oraz z zapaleniem wątroby.
Co oznacza swędzenie skóry brzucha?
Wiele osób zastanawia się, dlaczego swędzi brzuch. Swędząca skóra brzucha to dolegliwość, która bardzo często spotykana jest u kobiet w ciąży. Swędzący brzuch w ciąży jest naturalną przypadłością, która jest związana ze stopniowym rozciąganiem się skóry powiększającego się brzucha. Jest to szczególnie zauważalne w drugim i trzecim trymestrze ciąży. Często swędząca skóra może wiązać się z powstawaniem rozstępów. U niektórych kobiet w ciąży swędzenie skóry brzucha może być też następstwem uczulenia, ponieważ przesuszona skóra na rosnącym brzuchu jest o wiele bardziej wrażliwa na składniki kosmetyków – nawet jeśli były one już wcześniej stosowane bez żadnych negatywnych skutków. Zdarzają się również sytuacje, w których swędząca skóra może być objawem niebezpiecznych dla zdrowia chorób, do których zalicza się między innymi zaburzenia pracy wątroby, inaczej cholestazę, czy też atopowe zapalenie skóry.
Swędzący brzuch i swędzenie podbrzusza mogą być też efektem nadmiernego przesuszenia skóry, do którego może dojść np. z powodu przyjmowania niedostatecznej ilości płynów. Przesuszenie skóry może wynikać też ze zbyt rzadkiego stosowania preparatów natłuszczających i nawilżających skórę. Swędzenie skóry na brzuchu może być ponadto efektem noszenia ubrań z drażniących tkanin lub ugryzienia różnych owadów. Świąd brzucha mogą wywoływać również substancje zawarte w niektórych środkach piorących.
Swędzenie skóry twarzy – co może oznaczać?
Bardzo często pacjenci skarżą się na swędzenie skóry twarzy. Dolegliwość ta może niekorzystnie wpłynąć na ogólne samopoczucie, znacznie pogarszając komfort życia. Przyczyną swędzenia skóry twarzy może być zarówno jej nadmierne przesuszenie, jak i różnego rodzaju reakcje uczuleniowe. Za swędzenie skóry twarzy odpowiadać może np. atopowe zapalenie skóry (AZS). Przyczyną świądu twarzy może być poza tym odwodnienie skóry, mechaniczne lub chemiczne uszkodzenie jej bariery ochronnej oraz używanie nieodpowiednich kosmetyków do pielęgnacji. Dlaczego jeszcze swędzi skóra na twarzy? Za tę dolegliwość odpowiedzialne mogą być też niekorzystne warunki atmosferyczne. Czynniki takie jak silny wiatr, gwałtowne zmiany temperatury, a także zbyt niska i zbyt wysoka temperatura czy nadmierne nasłonecznienie to kolejne możliwe przyczyny swędzącej skóry twarzy.
Swędząca skóra po kąpieli – dlaczego tak się dzieje?
Również po wyjściu z kąpieli często pojawia się problem świądu skóry. Co może oznaczać swędząca skóra po kąpieli? Objaw ten nie należy do rzadkości, a najczęściej wiąże się z przesuszeniem skóry, która potrzebuje dodatkowej pielęgnacji w postaci balsamów czy kremów o działaniu nawilżającym, natłuszczającym i wspomagającym odbudowę warstwy hydrolipidowej naskórka. Często po wyjściu z kąpieli skóra znacznie się wysusza, a niezastosowanie odpowiedniego kosmetyku może przyczynić się do pojawienia się właśnie uczucia swędzenia i suchości. Swędząca skóra bez wysypki po kąpieli może być też spowodowana uczuleniem na kosmetyk, który został użyty podczas mycia. Do podrażnień skóry, która w konsekwencji może zacząć swędzieć, może dojść też w wyniku kontaktu skóry z zawartym w wodzie chlorem. W przypadku terenów wiejskich swędzenie może być też efektem przedostania się do wodociągu nawozów sztucznych, na które również można być uczulonym.
Swędząca skóra bez wysypki po prysznicu
Zdarzają się również przypadki, kiedy osoby uskarżają się na swędzenie skóry bez objawów skórnych po prysznicu. Skóra, która swędzi po wyjściu spod prysznica, może być objawem tzw. świądu wodnego – z łac. Aquagenic prūrītus. Jest to objaw chorobowy pojawiający się po kontakcie (nawet krótkotrwałym) skóry z wodą. Może on wystąpić zarówno po prysznicu, jak i po kąpieli. Swędząca skóra może w tym przypadku doskwierać nawet przez około godzinę. Przyczyna świądu wodnego nie została jednak do końca poznana. Świąd skórny przypomina ciągłe kłucie szpilek i występuje przede wszystkim na nogach, jednak w niektórych przypadkach może pojawiać się również na dłoniach oraz twarzy.
Swędzenie nóg bez wysypki
Niektóre osoby mogą skarżyć się na uporczywe swędzenie skóry nóg. Problem ten może dotyczyć np. osób, które wykonywały wcześniej depilację. Często jednak swędząca skóra bez wysypki na nogach może być objawem poważnego schorzenia. Pojawiające się swędzenie na nogach po wyjściu z kąpieli może świadczyć o rozwoju czerwienicy prawdziwej, z ang. polycythemia vera – PV. Pod tym pojęciem kryje się nowotwór szpiku kostnego, z czym związana jest nadprodukcja czerwonych krwinek (erytrocytów). Ze schorzeniem może wiązać się też zwiększone wytwarzanie białych krwinek (leukocytów) oraz płytek krwi (trombocytów). Choroba dotyka głównie osoby w wieku od 40 do 80 lat. Mogą jej towarzyszyć częste bóle i zawroty głowy, zaburzenia widzenia oraz szumy uszne. Charakterystycznym objawem choroby jest też sinoczerwone zabarwienie stóp i dłoni oraz ich pieczenie.
Swędzenie nóg bez wysypki może być też efektem chłoniaka Hodgkina – choroby hematologicznej, która jest dość rzadko spotykanym nowotworem krwi. Charakterystyczną cechą tego schorzenia jest możliwość wystąpienia zwłaszcza u osób w młodym wieku. Jednym z objawów tej choroby jest świąd skóry, poza tym może dawać również inne objawy, w tym nocne poty, gorączkę powyżej 38°C oraz spadek masy ciała.
Swędzenie skóry bez wysypki – kiedy udać się do lekarza?
Nie zawsze swędzenie skóry może być wskazaniem do wizyty u lekarza, jednak jeśli świąd staje się trudny do zniesienia, poza tym wiążą się z nim inne nieprzyjemne objawy, wizyta u lekarza może okazać się niezbędna. Koniecznie należy też skonsultować się z lekarzem, jeśli świąd ma charakter nawracający lub z czasem się zaostrza. Wówczas specjalista na podstawie przeprowadzonego wywiadu lekarskiego oraz wyników zleconych pacjentowi badań ustali przyczynę problemu i zleci odpowiednie metody leczenia.
Swędzenie skóry w ciąży – sposoby radzenia sobie ze świądem
Wiele przyszłych mam skarży się na uciążliwe swędzenie powiększającego się brzucha, co szerzej zostało opisane we wcześniejszej części artykułu. Swędzenie skóry u kobiet w ciąży może być też efektem różnych schorzeń dermatologicznych, do których zalicza się między innymi atopowe zapalenie skóry. Sposób leczenia świądu uzależniony jest od przyczyny problemu. Jeśli są nim schorzenia dermatologiczne, lekarz może przepisać pacjentce różnego rodzaju maści lub kremy. W niektórych przypadkach konieczne może okazać się przyjmowanie leków antyhistaminowych oraz glikokortykosteroidów, jednak w tym przypadku należy rozważyć korzyści i ryzyko związane z terapią w ciąży. Nie bez znaczenia jest również rodzaj stosowanych kosmetyków – najlepiej wybierać naturalne składy, które nie podrażnią skóry. Kobiety w ciąży powinny też zrezygnować z długich i ciepłych kąpieli, a do spania ubierać przewiewną bieliznę, by świąd się dodatkowo nie nasilał.
Świąd skóry w ciąży może być też efektem zmniejszonego wydzielania łoju, a także zmian hormonalnych i wielu innych przyczyn. Należy jednak pamiętać, że niekiedy świąd w ciąży jest objawem alarmującym, przykładem jest cholestaza ciążowa, która może być bardzo niebezpieczna. To schorzenie wiąże się z niewydolnością wątroby i dróg żółciowych – wymaga pilnej pomocy medycznej.
Co pomaga na swędzenie skóry?
Jeśli pacjentowi towarzyszy swędzenie i uczucie kłucia skóry, warto wypróbować domowe sposoby, do których zalicza się np. zimne okłady. Chłodzenie skóry może złagodzić uczucie jej swędzenia. Na pieczenie i swędzenie skóry może się sprawdzić pokruszony lód oraz chłodzące maści zawierające pantenol. Zaleca się również unikanie noszenia drażniących tkanin lub zbyt ciasnych ubrań. Do mycia warto stosować emolienty, które zapewniają dłuższe nawilżenie skóry. Warto postawić również na delikatne żele myjące, które nie naruszają naturalnych barier ochronnych skóry. Po osuszeniu skóry zaleca się stosowanie hipoalergicznych balsamów. Sprawdzić się mogą też preparaty łagodzące swędzenie skóry, które stosuje się miejscowo.
Bibliografia:
- Błaszczyk-Kostanecka M. i in., Dermatologia w praktyce, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2020
- Stander S., Metze D., Lesiak A (tł). Świąd i świerzbiączka
- Nowicki R., Sokołowska-Wojdyło M., Wilkowska A., Zarys Dermatologii Dla Studentów, Gdańsk: Gdański Uniwersytet Medyczny, 2013
- Jabłońska S. i in., Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2005
- Szpringer E, Świąd skóry, Nowa Medycyna, 2000
Polecamy: