Dzięki odpowiednio funkcjonującemu układowi żylnemu możliwy jest transport krwi z narządów i tkanek do serca. Krew, która wypływa z kończyn dolnych, musi przemieszczać się wbrew sile grawitacji. Jest to możliwe dzięki obecności zastawek żylnych, których zadaniem jest przepuszczanie krwi ku górze, w kierunku serca. Uszkodzenie zastawek może przyczynić się do cofania się krwi, która w konsekwencji zacznie zalegać w żyłach. Niewydolność żylna dotyczy zwykle nóg i często może być spotykana pod nazwą niewydolność krążenia kończyn dolnych. Jakie są najbardziej charakterystyczne objawy niewydolności żylnej? Jak wygląda rozpoznanie i leczenie przewlekłej niewydolności żylnej u pacjenta? Szczegółowe informacje znajdziesz w naszym artykule!
Najczęściej spotykane choroby żył kończyn dolnych
Choroby żył mogą dotykać zarówno kobiet, jak i mężczyzn, bez względu na wiek. Statystycznie z chorobami żył znacznie częściej zmagają się jednak kobiety. Do najczęściej spotykanych chorób żył kończyn dolnych zalicza się schorzenia takie jak:
- niewydolność żylna kończyn dolnych,
- zakrzepica żył głębokich.
Niewydolność żylna kończyn dolnych to schorzenie, któremu sprzyja długotrwałe siedzenie lub wykonywanie pracy w pozycji stojącej. Może dotykać osoby wykonujące takie zawody jak fryzjer, ekspedientka, czy też operator maszyn oraz pracownik biurowy. Ogromne znaczenie odgrywają również czynniki genetyczne. Na rozwój choroby może wpływać też wiek, a także nadwaga. Rozwojowi niewydolności żylnej może sprzyjać też palenie papierosów oraz noszenie ciasnej, przylegającej do ciała bielizny. Ciąża i poród to kolejne czynniki mające wpływ na rozwój tego schorzenia.
Jedną z najgroźniejszych chorób układu żylnego jest zakrzepica żył głębokich, która w niedługim czasie może doprowadzić do pojawienia się groźnych dla zdrowia pacjenta powikłań. Na rozwój choroby narażone są przede wszystkim osoby po 40. roku życia oraz pacjenci, którzy zmagają się z cukrzycą, żylakami i nadciśnieniem tętniczym. Ryzyko wystąpienia zakrzepicy wzrasta też u osób, które stosują doustne środki antykoncepcyjne oraz u pacjentów, którzy są leczeni onkologicznie. Choroba objawia się w postaci powstających w żyłach zakrzepów, które utrudniają prawidłowy przepływ krwi. Do najczęściej spotykanych objawów zakrzepicy zalicza się ból żył, obrzęki i zaczerwienienia, które są widoczne wzdłuż zmienionej zapalnie żyły. Często z zakrzepicą związana jest gorączka, poza tym chorobie może towarzyszyć przyspieszone bicie serca. Żyły stają się również wrażliwe na dotyk i obrzmiałe.
Do innych chorób żył zalicza się przewlekłą niewydolność żylną obwodową, niewydolność zastawkową żył powierzchniowych z żylakami lub bez oraz niewydolność zastawkową żył głębokich.
Co to jest przewlekła niewydolność żylna?
Jedną z najczęstszych chorób dotykających układ naczyniowy człowieka jest przewlekła niewydolność żylna. Dolegliwość ta stanowi nie tylko problem natury estetycznej, ale też jest poważnym problemem zdrowotnym, który nieleczony może stać się przyczyną groźnych dla zdrowia powikłań. Choroba dotyczy w szczególności kończyn dolnych, prowadząc do uszkodzenia zastawek w naczyniach żylnych, co w efekcie prowadzi do cofania się krwi, która napiera na ściany naczyń krwionośnych. Ściany naczyń ulegają wówczas poszerzeniu i zaczynają pojawiać się zmiany chorobowe. Niewydolność żylna przewlekła to schorzenie, które może nawracać. Do najważniejszych czynników sprzyjających rozwojowi przewlekłej niewydolności żylnej należą:
- czynniki genetyczne – ryzyko wystąpienia schorzenia wzrasta u osób, których członkowie rodziny również mieli do czynienia z przewlekłą niewydolnością żylną;
- wiek – choroba może dotykać osoby w każdym wieku, jednak statystycznie ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem;
- płeć – przewlekła niewydolność żylna częściej spotykana jest u kobiet niż u mężczyzn;
- rodzaj wykonywanej pracy – na rozwój choroby narażone są przede wszystkim osoby wykonujące pracę siedzącą lub stojącą;
- stosowanie tabletek antykoncepcyjnych (doustnych) – zmiana struktury kolagenu może przyczynić się do rozwoju niewydolności żylnej u kobiet.
Choroba może być efektem częstych zaparć, nałogowego palenia tytoniu, stosowania hormonalnej terapii zastępczej oraz noszenia zbyt ciasnych ubrań i chodzenia na wysokich obcasach. Na rozwój przewlekłej niewydolności żylnej może wpływać brak aktywności fizycznej. Do tej choroby mogą przyczyniać się też żylaki kończyn dolnych oraz zwężenie żył, które jest wywołane ich niedrożnością lub uciskiem z zewnątrz. Na rozwój schorzenia narażone są również osoby z utrzymującym się przed dłuższy czas wysokim ciśnieniem – nadciśnienie przyczynia się do niszczenia zastawek, poza tym ma niekorzystny wpływ na ściany żył, z czym związany jest między innymi rozkład kolagenu. Rozwojowi niewydolności żylnej sprzyja również wysoki wzrost. Za przewlekłą niewydolność żylną odpowiadać mogą ponadto wady wrodzone naczyń krwionośnych, do których zalicza się przede wszystkim brak zastawek żylnych oraz niewydolność zastawek.
Niewydolność żylna – objawy
Mogąca pojawiać się zarówno u kobiet, jak i mężczyzn niewydolność żylna może dawać zróżnicowane objawy. Do najczęściej spotykanych objawów wskazujących na niewydolność żylną zalicza się dokuczliwy ból nóg oraz ciągłe uczucie ciężkości nóg. W wyniku gorszego krążenia skóra traci zdrowy wygląd – może stawać się sucha, ponadto mogą się również pojawiać zmiany pigmentacyjne. Możliwym objawem przewlekłej niewydolności żylnej są brązowe lub czerwone plamy, które nieleczone mogą ulegać dalszym zmianom. Wraz z rozwojem choroby plamy te układają się w kształt odwróconej butelki szampana.
Nie tylko brązowe lub czerwone plamy na nogach mogą jednak świadczyć o rozwoju schorzenia. Częstym objawem rozwijającej się choroby są również swędzące żyły (świąd skóry) oraz dokuczliwy ból występujący w okolicach żył. U części pacjentów pojawiać się mogą obrzęki stóp i okolic kostek oraz łydek, a także uczucie mrowienia i drętwienia nóg. Niektóre osoby mogą mieć do czynienia z uciążliwym kłuciem nóg. Częstym objawem przy przewlekłej niewydolności żylnej są pojawiające się w nocy skurcze mięśni (zwłaszcza łydek).
Inne możliwe objawy złego krążenia w kończynach dolnych
Jednym z objawów niewydolności żylnej jest poszerzenie drobnych żył śródskórnych, które wyglądem przypomina pajączki. Biorąc pod uwagę niewydolność żył kończyn dolnych, zmiany skórne są jednym z objawów wskazujących na to schorzenie, o czym była mowa wcześniej. Niewydolność żylna może dawać objawy skórne w postaci stwardnienia lub ścieńczenia skóry, poza tym pojawiać się mogą również ubytki skóry, czyli owrzodzenia. Niewydolność żylna kończyn dolnych objawiać się może również w postaci nawracających stanów zapalnych oraz krwotoków z żylaków. Inne widoczne objawy niewydolności żylnej nóg to charakterystyczne żyły nitkowate, poskręcane żyły oraz wieniec żylny. Z czasem przy niewydolności żyły odpiszczelowej pojawić się może dodatkowo wyprysk skórny żylakowaty. U części pacjentów mogą się pojawić też inne objawy, do których zalicza się obecność podskórnych zwapnień w okolicy martwicy tkanki tłuszczowej – tzw. zanik białkowy. Rozwijająca się niedrożność żyły w nodze prowadzi do dalszego nasilania się objawów.
Niewydolność żylna przewlekła – jak wygląda rozpoznanie?
Mogąca pojawiać się u pacjentów w różnym wieku przewlekła niewydolność żylna diagnozowana jest między innymi na podstawie przeprowadzonego z pacjentem szczegółowego wywiadu lekarskiego. Powinien on uwzględniać informacje dotyczące rodzaju wykonywanej przez pacjenta pracy, a także uwarunkowań rodzinnych i rodzaju stosowanej diety oraz stopnia nawadniania organizmu. Ważna jest również wiedza na temat przyjmowanych przez pacjenta używek oraz przebytych operacji. Warto zwrócić uwagę na towarzyszące pacjentowi schorzenia, do których zalicza się nadwagę i otyłość oraz rodzaj i częstotliwość, z jaką przyjmowane są leki. Pacjent powinien też poinformować lekarza o ewentualnych chorobach przewlekłych. Przeprowadzony przez specjalistę wywiad może ujawnić czynniki ryzyka przewlekłej niewydolności żylnej. Często lekarz dodatkowo sprawdza wygląd kończyny, jej barwę, ucieplenie oraz powiększenie obwodu.
Niewydolność krążenia kończyn dolnych przewlekła diagnozowana jest na podstawie przeprowadzonej ultrasonografii dopplerowskiej. Badanie to wykonywane jest w pozycji stojącej i pozwala rozpoznać niewydolną żyłę odpiszczelową, ponadto pomaga dokładnie ustalić, które zastawki żylne uległy uszkodzeniu. Rozpoznanie choroby związane jest z przyłożeniem głowicy USG do kończyny, co umożliwia ocenę przepływu krwi przez naczynia. Wcześniej na skórę nakładany jest odpowiedni żel do USG. Samo badanie trwa kilkanaście minut. Badanie jest bezbolesne i nieinwazyjne, poza tym nie wymaga specjalnego przygotowania ze strony pacjenta, a uzyskany wynik umożliwia lekarzowi odpowiednią klasyfikację schorzenia.
Klasyfikacja i stopień zaawansowania przewlekłej niewydolności żylnej ustalane są na podstawie tzw. skali CEAP – z ang. Clinical, Etiology, Anatomy, Pathology. Otrzymany wynik pozwoli lekarzowi wybrać najwłaściwsze metody leczenia. Pacjent z podejrzeniem przewlekłej niewydolności żylnej może mieć dodatkowo zlecone badanie, które pozwoli określić jego kondycję, co może okazać się niezwykle pomocne przy wyborze odpowiedniej metody leczenia. W uzasadnionych przypadkach lekarz może zalecić badania krwi, które mają na celu określenie poziomu d-dimerów. Podwyższone d-dimery mogą świadczyć o zakrzepicy żylnej. Diagnoza schorzenia możliwa jest też na podstawie wykonanych prób czynnościowych: Trendelenburga, Perthesa i Prata.
Niewydolność zastawek żylnych kończyn dolnych – leczenie
Chorobami układu żylnego zajmuje się flebolog. W Polsce flebologią zajmują się zwykle lekarze specjalizujący się w dziedzinach takich jak: angiologia, chirurgia ogólna i naczyniowa, diagnostyka obrazowa, choroby wewnętrzne, urologia oraz medycyna estetyczna. Początkowo leczenie przewlekłej niewydolności żylnej powinno opierać się na metodach zachowawczych. Sprawdzić się może farmakoterapia oraz terapia uciskowa kończyn dolnych, której celem jest zmniejszenie ciśnienia żylnego oraz obrzęku nóg. Niewydolność żylna może być leczona hesperydyną, diosminą, escyną oraz dobesylanem wapnia. Jeśli u pacjentów pojawiły się owrzodzenia, sprawdzić się mogą leki przeciwbólowe oraz opatrunki, które dodatkowo wspomagają proces gojenia się ran. Inne metody leczenia przewlekłej niewydolności zastawek wiążą się z usuwaniem światłem lasera drobnych naczyń na udach (laseroterapia). Przy leczeniu należy pamiętać, że przewlekła niewydolność żylna jest chorobą postępującą, dlatego należy przestrzegać zaleceń lekarza dotyczących leczenia.
Niewydolność żylna – profilaktyka
Zapobieganie rozwojowi przewlekłej niewydolności żylnej wiąże się z unikaniem długotrwałego pozostawania w tych samych pozycjach. Jeśli ze względu na charakter wykonywanej pracy nie jest to możliwe, warto zadbać o stanowisko pracy np. poprzez dopasowanie parametrów krzesła do swojej postawy ciała, czy też zaopatrzenie się w podnóżek pod stopy. Jeśli osoba wykonuje pracę stojącą, zaleca się częste spacery i zwiększenie aktywności fizycznej.
Jak zapobiegać niewydolności żylnej w jeszcze inny sposób? Warto zmienić nawyki żywieniowe, wprowadzając do diety owoce i warzywa, a także krzem, błonnik oraz witaminy: C, PP oraz E. Ważna jest również kontrola masy ciała i niedopuszczenie do nadwagi. Zapobieganie przewlekłej niewydolności żylnej wiąże się też z częstym odpoczynkiem, najlepiej z nogami lekko uniesionymi do góry. Nie zaleca się poza tym długich kąpieli i sauny. Nie należy również przebywać zbyt długo na słońcu, z kolei kobiety w ciąży powinny pamiętać o częstych spacerach oraz odpoczynku z nogami uniesionymi do góry. Warto korzystać również z masaży nóg. Należy zadbać również o wygodne obuwie. Osobom z niewydolnością żylną odradza się palenie papierosów. Wskazana jest również jazda na rowerze oraz aerobik wodny. Nie należy przy tym zapominać o dostarczaniu organizmowi odpowiedniej ilości płynów, a w przypadku pojawienia się objawów wskazujących na niedobór witamin i minerałów – o odpowiedniej suplementacji.
Bibliografia:
- Tuszyński. K., Układ sercowo-naczyniowy – leki układu krążenia, choroby, wytyczne i suplementacja, Vademecum Farmaceutyczne, Wydanie II, 2021
- Mark H. Meissner: Pathophysiology of Varicose Veins and Chronic Venous Insufficiency
- Zubilewicz R., Przewlekła choroba żylna, Forum Medycyny Rodzinnej, 2015
- Kohlmunzer S., Farmakognozja., PZWL, 2000
Polecamy:
