Co to jest nużeniec?
Nużeniec - według jednych nieszkodliwy mieszkaniec naturalnego mikrobiomu skóry, według innych pasożyt wywołujący szereg nieprzyjemnych i uporczywych dolegliwości. Zdania na jego temat bywają podzielone, a sam główny bohater potrafi wywołać niemałe kontrowersje. Po raz pierwszy został odkryty i sklasyfikowany w latach 40-tych XIX wieku, a dokładnie w 1941 roku. Skórę człowieka zasiedlają dwa rodzaje tego mikroskopijnego roztocza: Demodex brevis i Demodex folliculorum. Pierwszy z nich, nazywany także nużeńcem krótkim żyje 120 dni, drugi natomiast - określany często nużeńcem ludzkim, jest w stanie przeżyć około 90 dni. Rozmiar jego ciała nie przekracza zazwyczaj 0,4 – 0,5 mm (Demodex brevis jest nawet o połowę krótszy). Nie jesteśmy zatem w stanie dostrzec go gołym okiem. Sama obecność nużeńca nie jest jeszcze wyznacznikiem choroby, ponieważ nużeniec to roztocze, które u sporego odsetka populacji bytuje naturalnie na skórze - zasiedla gruczoły łojowe, gruczoły przyrzęsowe i gruczoły tarczkowe, zwane także gruczołami Meiboma. Można go zatem zlokalizować nie tylko w okolicach oczu, lecz również na skórze głowy, twarzy i ciała. Często występuje na nosie, czole czy brodzie, ale tak naprawdę zadomowić może się prawie wszędzie.
Nużeniec - objawy chorobowe
Zazwyczaj nie powoduje objawów chorobowych. Problem pojawia się wówczas, gdy zaczyna namnażać się w niekontrolowanym tempie. Mówimy wówczas o chorobie zwanej nużycą. Nużeniec żywi się przede wszystkim sebum, które wydzielane jest przez gruczoły łojowe, a także tłuszczem i martwym naskórkiem, dlatego znacznie częściej powoduje problemy u osób z cerą łojotokową i nadmiernie przetłuszczającą się. Uważa się, że nadmierna kolonizacja nużeńca na skórze może być jedną z przyczyn trądziku różowatego. Nużeniec najbardziej aktywny jest w porze nocnej - wtedy także zaczyna się przemieszczać.
W jaki sposób można zarazić się nużeńcem?
Bardzo łatwo można się nim zarazić za pomocą bezpośredniego kontaktu z zakażoną odzieżą, pościelą, ręcznikiem i innymi przedmiotami codziennego użytku. Również korzystanie z kosmetyków używanych wcześniej przez osobę zarażoną nużycą może prowadzić do rozwoju choroby - z tego też względu warto unikać korzystania z testerów dostępnych w drogeriach.
Jakie symptomy powoduje nużeniec?
Do najczęstszych objawów infekcji związanej z obecnością nużeńca należą:
- objawy oczne, takie jak: zaczerwienienie, świąd, suchość, podrażnienie, nawrotowe gradówki i jęczmienie, nadmierne łzawienie, wypadanie rzęs oraz zmiana kierunku ich wzrostu, wypadanie brwi, uczucie ciała obcego, zapalenie brzegów powiek czy pogorszone widzenie
- swędzące zmiany skórne o charakterze rumieniowym
- stan zapalny skóry z towarzyszącym uczuciem pieczenia i swędzenia
- wykwity ropne i krostkowe
- suchość i łuszczenie się skóry
- wypadanie włosów na głowie
Kiedy warto udać się do lekarza?
Infekcja nużeńcem może znacząco wpłynąć na komfort i jakość życia pacjenta, jednak jego obecność nie jest jeszcze bezwzględnym wskazaniem do odbycia konsultacji lekarskiej. Do wizyty skłonić nas powinny przede wszystkim uporczywe dolegliwości, które mogą świadczyć o demodekozie. Należy wówczas udać się do okulisty bądź dermatologa. Specjalista będzie w stanie potwierdzić bądź wykluczyć zakażenie. Jest to niezwykle ważne, ponieważ wiele jednostek chorobowych może wywoływać podobny przebieg objawów - niekoniecznie jednak leczy je się tak samo.
Jakie badania warto wykonać?
Kiedy uporczywy dyskomfort utrzymuje się od dłuższego czasu, należy podjąć odpowiednie kroki, aby zdiagnozować przyczynę swoich dolegliwości. W przypadku podejrzenia infekcji nużeńcem w okolicach oczu powinniśmy udać się przede wszystkim do lekarza okulisty. Badanie przy pomocy lampy szczelinowej w powiększeniu jest w stanie uwidocznić nużeńca w ujściach mieszków włosowych. Obecność nużeńca można potwierdzić również w badaniu mikroskopowym po uprzednim pobraniu materiału np. w postaci kilku rzęs lub włosów wraz z cebulkami. Materiałem diagnostycznym mogą być także zeskrobiny naskórka.
Sprawdź również: Kosmetyki do skóry
Czy nużycę można leczyć?
Leczenie nużeńca jest możliwe, a jego powodzenie w dużej mierze zależy od samego chorego. Należy uzbroić pacjenta w cierpliwość, bowiem kluczem do sukcesu w walce z nużeńcem jest przede wszystkim systematyczność i dobra organizacja. Oprócz osobników dorosłych, których pozbyć się najłatwiej, pozostają jeszcze jaja, larwy i nimfy, bytują one w głębokich warstwach skóry, przez co większość stosowanych preparatów nie jest w stanie przeniknąć do miejsca ich lokalizacji. Usunięcie nużeńca możliwe jest tylko wówczas, gdy ten przybierze postać dorosłego osobnika. Pełen cykl rozwojowy nużeńca trwa około 3-4 tygodni, a samica jest w stanie złożyć około 25 jaj w jednym mieszku włosowym. Aby uzyskać zadowalające i skuteczne rezultaty terapia musi zostać przeprowadzona przez odpowiednio długi okres czasu - sięgający w niektórych przypadkach nawet 6 miesięcy. Zbyt wczesne przerwanie leczenia w momencie złagodzenia bądź ustąpienia dolegliwości poskutkuje bardzo szybkim nawrotem objawów i uporczywych dolegliwości. W leczeniu nużeńca najczęściej stosuje się preparaty działające miejscowo:
- iwermektyna w kremie
- krotamiton
- maść siarkowa w stężeniu od 5% do 10%
- olejek z drzewa herbacianego (w formie rozcieńczonej)
- kwas azelainowy (reguluje wydzielanie łoju i działa keratolitycznie, dzięki czemu w dużej mierze pozbawia nużeńca dostępu do pokarmu)
- permentyna
- metronidazol 1-2% w kremie
Na rynku znajdziemy także wiele preparatów przeznaczonych do higieny i pielęgnacji brzegów powiek: płyny, chusteczki czy żele np. popularna seria Demoxoft. Znajdują one zastosowanie przede wszystkim w profilaktyce, a także w przypadku wystąpienia objawów okulistycznych związanych z obecnością nużeńców. Pomagają utrzymać prawidłową higienę, łagodzą podrażnienia i stany zapalne, nawilżają delikatną i wrażliwą skórę powiek, ułatwiają regenerację naskórka, zmniejszają świąd. Oprócz preparatów stosowanych miejscowo warto pamiętać także o wypraniu pościeli i poszewek na poduszki w wysokiej temperaturze oraz codziennej zmianie ręczników.
Bibliografia:
- Waldemar Placek, Dieta w chorobach Skóry, Wydawnictwo Czelej, Wydanie I, Lublin 2015, s. 208.
- Dominika Skonieczna, Paulina Sławianowska, Roland Wesołowski, Karolina Szewczyk-Golec, Roztocze z rodzaju Demodex - charakterystyka, chorobotwórczość, diagnostyka, Diagnostyka Laboratoryjna - Journal of Laboratory Diagnostics (2018), Tom 54, Nr 1, s. 37-44.
- Wioleta Czerwonka, Nużeniec. Kłopotliwy pasożyt, Kosmetologia Estetyczna (2015), Nr 4, s. 325-327.
