Wirus jest mikroskopijną cząsteczką zakaźną namnażającą się po zaatakowaniu komórki gospodarza. Genom wirusa w postaci DNA lub RNA zamknięty jest w ochronnej osłonce białkowej, a czasem otoczony błoną komórkową, która pochodzi z komórki gospodarza. Wirusy to cząstki bezkomórkowe, który to fakt uniemożliwia im samodzielne wytwarzanie, gromadzenie energii, biosyntezę białek i replikację własnego genomu. Cechy, które charakteryzują budowę wirusów, jak rozmiar, kształt, struktury morfologiczne, obecność niektórych enzymów, a także typ i struktura kwasu nukleinowego to źródło wiedzy na temat ich replikacji i rozprzestrzeniania się. Powyższe pozwala zdobyć informacje na temat jednostek chorobowych, których przyczyną są wirusy oraz zbadać możliwość podjęcia działań profilaktycznych przed zakażeniami. Transmisja wirusa odbywać może się przez bliski kontakt z zakażonym czy przez korzystanie z przedmiotów, z których korzystał chory. Najczęściej do zakażenia dochodzi drogą kropelkową i przez fakt wprowadzenia cząsteczki chorobotwórczej, która występuje w wydzielinie zainfekowanej osoby (przez dotykanie tych samych przedmiotów, a potem dotykanie oczu, nosa, ust). Również niektóre owady są w stanie przenieść wirusa.
Leki antywirusowe – mechanizm działania
Wirusy odpowiadają za zdecydowaną większość infekcji, a organizm nosiciela często sam radzi sobie w walce z nimi poprzez mechanizmy odpornościowe. Przeciwdziałanie chorobom wirusowym opiera się przede wszystkim na profilaktyce w postaci szczepień ochronnych. W Polsce ogólnodostępne (w większości również obowiązkowe) są szczepienia przeciw wirusom polio, odry, świnki, różyczki, ospy wietrznej oraz półpaśca, a także WZW A i B oraz HPV, wirusom grypy i SARS-CoV-19.
W przypadku zdiagnozowania choroby wirusowej w celu skrócenia procesu zdrowienia i uniknięcia powikłań infekcji zaleca się w wielu przypadkach zastosowanie, najlepiej po konsultacji lekarskiej, leków przeciwwirusowych. Dostępne leki przeciwwirusowe mogą okazać się pomocne w przypadku ograniczenia dolegliwości spowodowanych chorobą oraz mogą zminimalizować ryzyko nawrotu infekcji spowodowanej określonym typem wirusa.
Dostępne na rynku leki przeciwwirusowe występują w formie tabletek, kapsułek, syropów i proszku do sporządzania zawiesiny doustnej, a także – do stosowania miejscowego zewnętrznie – w formie kremów. Lek przeciwwirusowy stosuje się zwykle od kilku do kilkunastu dni, zawsze z zaleceniem zawartym na ulotce lub po konsultacji z lekarzem.
Leki przeciwwirusowe bez recepty – pranobeks inozyny
Rynek farmaceutyczny obfituje w leki przeciwwirusowe bez recepty. Leki te mają często ograniczone działanie na typy wirusów i nie zaleca się przyjmowania ich podczas każdej infekcji. Jednym z bodajże popularniejszych jest pranobeks inozyny. Działanie leku polega na hamowaniu namnażania chorobotwórczych dla człowieka wirusów z grupy Herpex. Ponadto zaleca się go wspomagająco u osób o obniżonej odporności w przypadku nawracających infekcji górnych dróg oddechowych. Leki dostępne bez recepty z pranobeksem inozyny to syropy i granulaty zalecane dzieciom już po pierwszym roku życia, a także tabletki i saszetki w dwóch dawkach – również dla dzieci, a także dla dorosłych. Rekomendowana dawka powinna uwzględniać masę ciała chorego. Lek stosuje się trzy razy na dobę nie dłużej niż 14 dni.
Przeciwwirusowe leki bez recepty – acyklovir
Innym lekiem antywirusowym, który już kilka lat temu zmienił kategorię dostępności na OTC (lek bez recepty) jest acyklovir. Również i ta substancja działa na wirusy chorobotwórcze z grupy Herpex. Acyklovir rekomenduje się w przypadku nawrotowej opryszczki warg i twarzy, a także w przypadku nawrotowej opryszczki zewnętrznych narządów płciowych w przypadku, gdy powyższe wywołał wirus opryszczki pospolitej (Herpex Simplex). Lek wykazuje skuteczność również w przypadku półpaśca i ospy wietrznej. Acyklovir w wersji bez recepty w formie tabletek występuje w dwóch dawkach – 200 i 400mg i zalecany jest osobom dorosłym, u których w przeszłości zdiagnozowano zakażenie wirusem opryszczki pospolitej. Syropy z acyklovirem stosowane z reguły u dzieci są dostępne wyłącznie z przepisu lekarza. Lek zaleca się brać już przy wystąpieniu pierwszych objawów, co pozwoli uniknąć bolesnych pęcherzy i sprawi, że zmiany będą mniej widoczne.
Antywirusowe leki bez recepty w formie zewnętrznej
Leki dostępne bez recepty w formie zewnętrznej to produkty z acyklovirem zalecane miejscowo w przypadku zakażeń wirusem opryszczki wargowej i opryszczki twarzy. W większości są to kremy, za wyjątkiem Hascovir Lipożel Pro w postaci żelu. W jednym przypadku połączenie acyklowiru występuje ze sterydem – hydrokortyzonem – w produkcie Zovirax Duo. Nieco mniej znanym jest Vratizolin – lek z inną substancją przeciwwirusową (zawierający denotywir). Zalecenia i działanie są takie, jak w przypadku kremów z acyklovirem. Leki przeciwwirusowe w formie kremów stosuje się w leczeniu wczesnych objawów, jak mrowienie, swędzenie czy zaczerwienienie. Tylko w przypadku odpowiednio szybkiego zastosowania leku jego działanie jest efektywne.
Leki przeciwwirusowe na receptę
W związku z rosnącą liczbą przypadków zachorowań na grypę zwiększyło się zainteresowanie (zarówno wśród lekarzy, jak i pacjentów) preparatami na bazie oseltamiwiru. Tabletki i kapsułki antywirusowe z tą substancją są dostępne wyłącznie z przepisu lekarza i stanowią w zasadzie jedyną opcję w przypadku zarażenia wirusem grypy. Dawniej, ze względu na działanie przeciwwirusowe, stosowano w tym celu również amantadynę, jednak jej skuteczność w leczeniu grypy zaczęła słabnąć w związku z rosnącą opornością niektórych szczepów na ten lek. Obecnie to właśnie oseltamiwir jest lekiem stosowanym zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Jego zastosowanie najpóźniej do 48 godzin od pierwszych objawów może ograniczyć objawy i powikłania oraz zmniejszyć ryzyko hospitalizacji.
Naturalne leki o potencjale przeciwwirusowym
Rekomendacje postępowania w przypadku infekcji wirusowej skupiają się na niwelowaniu niepożądanych objawów chorobowych, zwykle poprzez stosowanie leków przeciwbólowych/ przeciwgorączkowych czy zwalczających objawy wirusa typu kaszel, katar, świąd itp. Na rynku istnieją jednak mniej znane produkty lecznicze naturalne działające objawowo na oznaki przeziębienia, czyli najpopularniejszej z infekcji wirusowej. Najbardziej chyba znane i najstarsze są leki zawierające w swoim składzie jeżówkę purpurową, która stymuluje działanie układu odpornościowego. Niekiedy jest to postać płynu doustnego, innym razem ( w preparacie złożonym) – tabletek. Mimo jednak swej popularności preparaty z jeżówką powodować mogą dość często działania niepożądane, jak dolegliwości ze strony układu pokarmowego czy reakcje alergiczne. Często w lekach pochodzenia naturalnego wykorzystuje się działanie ekstraktu z pelargonii, której to roślinie przypisuje się udowodnione badaniami działanie przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, jak również zdolności immunomodulujące. Choć preparaty na bazie pelargonii o rejestracji produktu leczniczego nie są zbyt popularne na rynku dostępna jest forma zarówno w syropie, jak i w tabletkach. Pelargonia jest substancją dobrze tolerowaną, skraca i łagodzi przebieg infekcji oraz zapobiega jej powikłaniom. Ostatnim w zestawieniu lekiem na bazie ziół, który zalecany jest przy pierwszych oznakach i w trakcie trwania przeziębienia jest Imupret. Jest to mieszanka ziół, a formy kropli i tabletek pozwalają na zastosowanie go już u dziecka powyżej drugiego roku życia. Stosowanie bez konsultacji lekarskiej powinno ograniczać się do tygodnia.
Na skuteczność działania leku antywirusowego wpływa w głównej mierze czas rozpoczęcia terapii. W związku z łatwą dostępnością leków przeciwwirusowych dostępnych bez recepty oraz w przypadku, gdy istnieje prawdopodobieństwo zakażenia czy nawrotu infekcji warto taki produkt mieć pod ręką. Da to możliwość szybkiego zadziałania w przypadku zauważenia pierwszych objawów choroby. Istotne jednak, by dostępne środki stosować zgodnie z rekomendacją i nie przy każdej infekcji, gdyż może to skutkować opornością leczenia.
