Opryszczka potocznie nazywana zimnem lub febrą to choroba zakaźna skóry i błon śluzowych. Jest pospolitym schorzeniem – szacuje się, że niemal 90% społeczeństwa nosi w organizmie wirusa opryszczki, a u niemal 20% występują nawroty choroby do kilku razy w ciągu roku. Opryszczka może przez wiele lat ukrywać się w organizmie nosiciela, nie dając żadnych objawów. Jeśli do zakażenia dojdzie przynajmniej raz w życiu, wirus będzie towarzyszyć pacjentowi do końca życia. Odpowiednio dobrane leczenie pozwoli zminimalizować objawy opryszczki. Od czego robi się opryszczka? Jak wygląda opryszczka? Jakie wyróżnia się rodzaje opryszczki? Jakie są objawy zimna i w jaki sposób leczyć schorzenie? Czy opryszczką można się zarazić? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w naszym tekście.
Od czego robi się opryszczka?
Pod pojęciem „opryszczka” kryje się wirusowa choroba zakaźna, która może mieć różne postacie. Najczęściej u pacjentów opryszczka pojawia się na twarzy, szczególnie na ustach lub w ich bliskiej okolicy. U wielu osób widoczna może być też opryszczka na brodzie (pospolicie znana jako zimno na brodzie), poza tym niekiedy obserwowana jest opryszczka na policzku oraz w okolicach nosa. Opryszczka na ciele może wystąpić również w innych miejscach – nie jest rzadkością również opryszczka na palcu oraz opryszczka na dłoniach. Schorzenie może pojawić się również w obrębie narządów płciowych. U pacjentów najczęściej spotykana jest jednak wspomniana już opryszczka wargowa. Bardzo często choroba może być mylona z innymi schorzeniami, do których zalicza się drożdżycę, rumień wielopostaciowy, afty czy też zapalenie enterowirusowe.
Od czego może pojawiać się opryszczka na skórze? Przyczynia się do tego wirus opryszczki – chorobę wywołuje wirus HSV (Herpes simplex virus) – HSV-1, często nazywany wirusem opryszczki alfa 1 oraz HSV-2 nazywany wirusem opryszczki alfa 2. Wirus HSV-1 odpowiedzialny jest głównie za infekcje w obrębie twarzy, jamy ustnej i górnych partii ciała, natomiast wirus HSV-2 wywołuje objawy głównie w okolicach narządów płciowych. Wirus, który dostanie się do organizmu człowieka, pozostanie w nim do końca życia. U części pacjentów choroba może nie dawać żadnych objawów, z kolei u innych osób może mieć tendencję do częstego nawracania.
Do zakażenia może dojść na wiele sposobów. Zakazić się można przez kontakt bezpośredni np. podczas pocałunku, poza tym do zakażenia często dochodzi podczas picia z jednej szklanki lub używania tych samych sztućców, czy przy korzystaniu z tej samej pomadki do ust. Opryszczką można zarazić się także przez korzystanie z tych samych ręczników po kąpieli. Wirus do organizmu człowieka może wnikać np. przez uszkodzoną skórę lub błonę śluzową. Najzaraźliwszy jest płyn z pęcherzyków powstałych na skórze i błonach śluzowych.
Opryszczka na ustach – przyczyny uaktywniania się wirusa
Jeśli u pacjenta pojawiła się opryszczka na ustach, przyczyna może leżeć w dodatkowych czynnikach, które mogły doprowadzić do obudzenia uśpionego w organizmie wirusa. Zalicza się do nich m.in.:
- silny stres,
- uszkodzenia mechaniczne skóry i zranienia,
- niedożywienie,
- choroby zakaźne,
- intensywny i długotrwały wysiłek fizyczny,
- nadmierną ekspozycję na promieniowanie słoneczne,
- silny wiatr i gwałtowne zmiany temperatury,
- spadek odporności organizmu,
- gorączkę,
- anemię,
- wychłodzenie organizmu,
- zmiany hormonalne,
- miesiączkę.
Do pełnej aktywacji wirusa opryszczki i pojawienia się u pacjenta objawów choroby są potrzebne więc czynniki zewnętrze i sprzyjające rozwojowi patogenów warunki.
Opryszczka – objawy
Uaktywniony wirus opryszczki przemieszcza się wzdłuż nerwu do błony śluzowej lub skóry, a następnie rozpoczyna się proces jego namnażania. Wówczas pacjent może zauważyć pierwsze objawy opryszczki. Charakterystyczne objawy opryszczki to odczuwane swędzenie oraz pieczenie i dokuczliwy ból w okolicach ust. Następnie uwidacznia się niewielkich rozmiarów grudka. Na granicy grudki i skóry pojawiają się liczne pęcherzyki, które wypełnia przezroczysty płyn surowiczy. Po kilku dniach pęcherzyki zwykle pękają, po czym pojawia się nadżerka. Kiedy nadżerka wyschnie, pojawiają się strupy, które powodują swędzenie. Następnie strupy odpadają, a opryszczka najczęściej się goi. Strup może pęknąć zarówno podczas jedzenia, jak i przy uśmiechaniu się. U niektórych pacjentów opryszczka może objawiać się brakiem apetytu oraz ogólnym osłabieniem organizmu i uczuciem ciągłego zmęczenia. Mogą też pojawić się bóle mięśni i podwyższona temperatura.
Czy opryszczka jest zaraźliwa?
Odpowiedź na pytanie, czy opryszczka wargowa jest zaraźliwa, jest twierdząca. Opryszczka na ustach jest chorobą bardzo zaraźliwą. Wykwity opryszczki są zaraźliwe praktycznie na każdym etapie rozwoju choroby, przy czym opryszczka jest najzaraźliwsza na etapie pękania pęcherzyków oraz w okresie wydostawania się z nich płynu surowiczego, ponieważ w płynie, który zalega w pęcherzykach, znajduje się wirus. Jeśli u osoby z opryszczką pojawią się zmiany na skórze, które są wypełnione pęcherzykiem surowiczym, każdy kontakt z chorym niesie ryzyko zarażenia.
Wirus opryszczki może zostać przeniesiony przez bezpośredni kontakt z chorą osobą. Wystarczy zwyczajny pocałunek, picie wody z tej samej szklanki, czy też używanie tych samych sztućców. Przeniesienie wirusa na zdrowego człowieka może nastąpić również przez korzystanie z tego samego ręcznika po kąpieli. Pierwszy epizod opryszczki może pojawić się w czasie od 2 dni do nawet 3 tygodni od kontaktu z osobą zakażoną. Wykwity opryszczki są zaraźliwe do czasu, kiedy całkowicie zanikną, ten okres to najczęściej 2 tygodnie.
Opryszczka może stanowić poważny problem zwłaszcza u osób, które nie mają jeszcze w pełni rozwiniętego układu immunologicznego. By ograniczyć ryzyko przeniesienia opryszczki na zdrową osobę, należy unikać pocałunków z osobą chorą, poza tym należy unikać korzystania z tych samych sztućców, picia napojów z tych samych kubków oraz wspólnego korzystania z jakichkolwiek przedmiotów, które miały wcześniej kontakt z wirusem opryszczki. By chronić się przed zakażeniem innych, warto stosować specjalne plastry medyczne, które ograniczają ryzyko transmisji wirusa odpowiedzialnego za chorobę.
Czy opryszczka z ust może się przenieść na narządy płciowe?
Częste opryszczki, które występują w jakimkolwiek miejscu na ciele, są zaraźliwe. Pierwotne zakażenie jest bolesne i może trwać do 3 tygodni, z kolei kolejne nawroty opryszczki mają zwykle łagodniejszy przebieg i trwają najczęściej od 7 do 10 dni. Czy opryszczka z ust może się przenieść na narządy płciowe? Wirus może przenieść się również na miejsca intymne. Zakażenie może przenosić się podczas stosunku oralnego. Opryszczka narządów płciowych może objawiać się w postaci osłabienia organizmu, gorączki i bólów stawowo-mięśniowych. Może dojść również do zaczerwienienia skóry w okolicach narządów płciowych, poza tym zaczerwienione miejsca mogą boleć i swędzieć. Na powierzchni skóry z czasem pojawiają się wykwity, które początkowo przybierają formę pęcherzyków, a następnie pękają, tworząc nadżerki z czasem pokrywające się strupem.
W przypadku mężczyzn najczęściej obserwuje się zmiany skórne w okolicy napletka, prącia oraz żołędzi, natomiast u kobiet zmiany obserwuje się w okolicach warg sromowych, szyjki macicy oraz pochwy. Niekiedy objawy skórne są widoczne w okolicy odbytu. Wirus może pozostać w organizmie człowieka w postaci utajonej przez wiele lat, a w sprzyjających warunkach może się uaktywnić. Do głównych czynników sprzyjających nawrotom opryszczki zalicza się przewlekły stres, stany chorobowe oraz niedożywienie i zbyt intensywną ekspozycję na promienie słoneczne. Czas leczenia opryszczki wargowej zależy od objawów towarzyszących chorobie. Opryszczka narządów płciowych może stanowić poważne zagrożenie dla kobiet w ciąży. Wirus opryszczki może mieć negatywny wpływ na rozwój dziecka, poza tym u noworodków mogą pojawiać się zmiany skórne, a w niektórych przypadkach może dojść do zapalenia opon mózgowych.
Jak wygląda leczenie opryszczki? Możliwe powikłania po opryszczce
Jeśli u pacjenta zostanie zdiagnozowana opryszczka, bezwzględnie wymaga leczenia. Polega ono przede wszystkim na stosowaniu leków przeciwwirusowych, których najważniejszym zadaniem jest walka z wirusem i łagodzenie objawów towarzyszących zakażeniu. Zalicza się do nich mrowienie, ból i pieczenie. U pacjentów z opryszczką o łagodnym przebiegu skuteczna jest terapia kremami i maściami. Jednak należy pamiętać, że stosowane leki nie wyleczą całkowicie wirusa opryszczki. Wdrożenie odpowiedniej terapii skraca czas trwania choroby, poza tym zmniejsza stres, który często może towarzyszyć defektom kosmetycznym w obrębie ust. Na opryszczkę stosuje się najczęściej acyklowir, którego najważniejszym zadaniem jest hamowanie namnażania się wirusa odpowiedzialnego za schorzenie. Acyklowir jest stosowany nie tylko miejscowo, ale też niekiedy doustnie. Jego stosowanie skraca czas trwania infekcji, poza tym zmniejsza czas trwania dolegliwości towarzyszących opryszczce. Oprócz acyklowiru stosowane są też inne leki przeciwwirusowe, do których zalicza się denotywir, dokozanol oraz tromantadynę. Dodatkowo w niektórych przypadkach konieczne może okazać się stosowanie leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych.
Częstym problemem jest nawracająca opryszczka. Do nawrotów choroby może przyczyniać się m.in. spadek odporności organizmu oraz wiele innych czynników, wśród których na szczególną uwagę zasługują infekcje górnych dróg oddechowych, długotrwały stres i odwodnienie. Nawracająca opryszczka może być też efektem przyjmowania zbyt małej ilości płynów. Do częstych nawrotów opryszczki może przyczynić się również ciąża i menstruacja. Nie bez znaczenia są również urazy w bezpośrednim sąsiedztwie ust. Leczenie nawracającej opryszczki najlepiej rozpocząć po pojawieniu się objawów zwiastunowych. Kobiety w ciąży zawsze powinny skonsultować z lekarzem możliwość wdrożenia leczenia oraz sposób jego bezpiecznego dla dziecka prowadzenia.
Nieleczona opryszczka może prowadzić do powikłań. Należą do nich wtórne zakażenia bakteryjne lub grzybicze oraz rumień wielopostaciowy. Mogą pojawić się również zakażenia rozsiane płuc, stawów i nadnerczy.
Domowe sposoby na opryszczkę
Na opryszczkę mogą pomóc również domowe metody. By zapobiegać dalszemu rozprzestrzenianiu się wirusa opryszczki, należy przestrzegać zaleceń w kwestii higieny. Przede wszystkim należy unikać pocierania i dotykania miejsca, które zostało zmienione chorobowo. Na opryszczkę może sprawdzić się połączenie czosnku, cebuli i miodu, poza tym działanie przeciwwirusowe wykazują również niektóre olejki eteryczne. Wspomagająco można stosować również okłady z saszetki ciepłej herbaty (zawarte w herbacie taniny mają właściwości ściągające). Sprawdzić się może też cytryna i ocet.
Bibliografia:
- Majewska A., Krawczyk E., Łuczak M., Opryszczka narządów płciowych (genital herpes) – obraz kliniczny i możliwe następstwa zakażenia, „Zakażenia” 2005.
- Janiec W., Kompendium farmakoterapii, PZWL, Warszawa 2010.
- Majewska A., Łuczak M., Wirusy opryszczki pospolitej – wczoraj i dziś, „Przegl. Dermatol.” 2008.
- Lennecke K. i in., Opieka farmaceutyczna w samoleczeniu wybranych chorób, „MedPharm”, Wrocław 2012.
- Cieśluk B., Majewska A., Wirus opryszczki pospolitej typu I (HSV-1) – epidemiologia i kliniczne postacie nietypowych zakażeń, „Zakażenia” 2006.
- Groeber U., Opryszczka wargowa, „MedPharm”, Wrocław 2015.
- Wysocki J., Salamon-Słowińska D., Zakażenie wirusami Herpes simplex – postaci kliniczne i ich leczenie, „Zakażenia” 2003.
Polecamy:
