Co to jest jeżowka?
Właściwa praca układu odpornościowego to istotny i kluczowy aspekt dobrego samopoczucia, prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu oraz jego narządów wewnętrznych. Jedną z metod budowania i wspierania odporności nabytej jest stosowanie roślin o działaniu immunostymulującym - do takich należy właśnie jeżówka purpurowa, znana także jako Echinacea purpurea.
Jeżówka to roślina o niezwykle urodziwych, purpurowych - jak sama nazwa wskazuje koszyczkach. Należy do roślin z rodziny Asteracae (Astrowatych) i rozkwita w sezonie letnim, od lipca do września. Jej właściwości zostały docenione przede wszystkim w Europie i Ameryce Północnej, gdzie stosowana jest często podczas leczenia pierwszych objawów przeziębienia i infekcji. W dalekiej przeszłości stosowano ją również do leczenia ran, ukąszeń i problemów trawiennych. Co ciekawe - pierwsze właściwości lecznicze jeżówki odkryli amerykańscy Indianie.
W jakiej formie występuje jeżówka?
W lecznictwie najczęściej stosuje się sok z jeżówki (Echinacea purpurea succus), suszone ziele jeżówki (Echinacea purpurea herba) oraz korzeń (Echinacea purpurea radix). W aptekach i sklepach zielarskich jeżówkę spotkamy najczęściej pod postacią tabletek, syropów, kropli czy nalewek.
Co zawiera w sobie jeżówka?
Jeżówka purpurowa bogata jest w substancje czynne, takie jak:
- olejki eteryczne
- polisacharydy (np. arabinogalaktan)
- poliacetyleny
- alkiloamidy
- kwasy fenolowe (np. kwas cykoriowy)
- flawonoidy
W jaki sposób stosować jeżówkę? Jak działa na organizm?
Doustne przyjmowanie preparatów na bazie jeżówki skraca czas choroby, a także zmniejsza ryzyko ponownej infekcji. Jeżówka zapobiega zakażeniom wirusowym i bakteryjnym, zwiększa produkcję białych krwinek (leukocytów), które stanowią bardzo ważny składnik w naszym układzie odpornościowym, pobudza aktywność przeciwbakteryjną, a także stymuluje wzrost przeciwciał. Ekstrakty z kwiatów i korzeni jeżówki wykazują potencjał przeciwzapalny - zmniejszają produkcję cytokin prozapalnych. Za działanie przeciwzapalne jeżówki purpurowej w dużej mierze odpowiadają zawarte w niej alkiloamidy. Ciekawostką jest również fakt, że jeżówkę możemy stosować także zewnętrznie - szczególnie w przypadku trudno gojących się ran, odparzeń, wyprysków, trądziku, egzemie czy opryszczce wargowej.
Czy preparaty z jeżówki można stosować profilaktycznie?
Tak, jeżówka i preparaty przygotowane na jej bazie to dobry sposób na wzmocnienie odporności, szczególnie w sezonie jesienno-zimowym. W celach profilaktycznych nie powinniśmy stosować jeżówki dłużej niż 2-3 tygodnie. Jeśli przyjmujemy jeżówkę codziennie, stosujmy ją maksymalnie przez 10 dni, jeśli natomiast preparat z jeżówką przyjmujemy co drugi dzień, czas profilaktycznej kuracji nie powinien przekraczać 20 dni - po tym okresie należy go odstawić na około 30 dni. Do kuracji i stosowania leków bądź suplementów diety zawierających dodatek jeżówki można powrócić po upływie miesiąca. Warto pamiętać, że podawanie zbyt wysokich dawek przez zbyt długi okres czasu nie wiąże się z korzyściami zdrowotnymi, wręcz przeciwnie - osłabia układ odpornościowy, co wykazały przeprowadzone badania doświadczalne. Preparaty na bazie jeżówki dostępne są bez recepty, warto jednak przed ich zastosowaniem zasięgnąć opinii lekarza - szczególnie jeśli równocześnie stosujemy inne preparaty lecznicze.
Jeżówka w kosmetyce
Echinacea to nie tylko surowiec wykorzystywany w preparatach stymulujących odporność. Jej dobroczynne działanie wykorzystywane jest także w kosmetyce. Preparaty kosmetyczne z jeżówką polecane są przede wszystkim dla osób posiadających delikatną i wrażliwą cerę. Łagodzi ona drobne przebarwienia, wspomaga leczenie niedoskonałości i wyprysków, koi podrażnienia, ma właściwości regeneracyjne. Ekstrakty z jeżówki występują także w kremach nawilżających i przeciwzmarszczkowych.
Czy istnieją przeciwwskazania do stosowania jeżówki?
Echinacea nie powinna być stosowana u dzieci poniżej 12 roku życia (preparaty z jeżówką nierzadko zawierają wyciągi alkoholowe), osób stosujących leki antyretrowirusowe, leki immunosupresyjne, leki przeciwnowotworowe oraz leki zaburzające czynność wątroby. Nie jest wskazane stosowanie jeżówki wśród chorych na gruźlicę, HIV, AIDS, białaczkę, reumatoidalne zapalenie stawów, stwardnienie rozsiane, kolagenozę, a także osób uczulonych na rośliny z rodziny astrowatych. Kobiety w ciąży oraz kobiety karmiące piersią przed zastosowaniem preparatów zawierających w składzie jeżówkę powinny skonsultować się z lekarzem prowadzącym, który rozważy zasadność i ewentualne korzyści wynikające ze stosowania preparatów na bazie Echinacei. W każdym przypadku należy trzymać się ściśle zaleceń producenta i informacji zawartych w ulotce, aby zachować bezpieczeństwo i skuteczność działania.
Jeżowka - Możliwe skutki uboczne
Jeżówka purpurowa, a także preparaty z jej zawartością są uważane za bezpieczne, pacjenci z reguły dobrze je tolerują. U niektórych osób może wystąpić swędząca wysypka skórna oraz zaburzenia pracy układu pokarmowego - związane jest to najczęściej z wynikających u pacjenta nietolerancji i alergii. W przypadku wystąpienia działań niepożądanych należy przerwać stosowanie preparatu i skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Bibliografia:
- Wyk B., Wink M., Rośliny lecznicze świata. Ilustrowany przewodnik, Wydawnictwo MedPharm Polska, 2008, s. 130.
- Haigh Ch., Sposób na odporność. 100 produktów na wzmocnienie odporności organizmu, Wydawnictwo Muza, Warszawa 2006, Wydanie I, s. 105.
- Skopińska-Różewska E., Bany J., Sommer E. i wsp., Działanie biologiczne wodnego ekstraktu ziela jeżówki purpurowej (preparat Echinerba), Panacea 2004, 2(7). s.23-26.
- Van den Bout-van den Beukel C., Koopmans P. et al., Possible drug-metabolism interactions of medicinal herbs with antiretroviral agents, Drug Metab Rev, 2006.
- Vieira S., Gonçalves S., Gonçalves V., Llaguno C. et al., Echinacea purpurea Fractions Represent Promising Plant-Based Anti-Inflammatory Formulations, Antioxidants (Basel), 2023.
- Meijerman I., Beijnen J., Schellens J., Herb-drug interactions in oncology: focus on mechanisms of induction, Oncologist, 2006.
