Trądzik zwykły to najczęstsza i jednocześnie jedna z najbardziej traumatyzujących z chorób skóry. Dotyczy prawie 100% populacji miedzy 11. a 30. rokiem życia. U większości pacjentów choroba ta ma przebieg łagodny, ale ok. 15% chorych miewa ciężkie zmiany zapalne ustępujące z pozostawieniem przebarwień pozapalnych i głębokich blizn.
Coraz częściej spotykamy się z wczesnym rozwojem zmian trądzikowych, jeszcze przed okresem dojrzewania i coraz częściej zmiany chorobowe utrzymują się po 30. roku życia. Niestety, nie można przewidzieć czasu trwania choroby. U większości pacjentów zmiany chorobowe mają tendencję do ustępowania po 3-5 latach, ale w niektórych przypadkach zmiany trądzikowe utrzymują się ponad 10 lat.
PRZYCZYNY TRĄDZIKU
Do podstawowych procesów odpowiedzialnych za tworzenie się zmian trądzikowych zaliczamy:
– nadprodukcję łoju i nadmierny łojotok,
– nadmierne rogowacenie aparatu włosowo-łojowego,
– kolonizację gruczołów łojowych przez bakterie beztlenowe P. acnes,
– rozwój stanu zapalnego.
CZYNNIKI NASILAJĄCE TRĄDZIK
Jest wiele czynników mogących mieć wpływ na wystąpienie lub zaostrzenie zmian trądzikowych. Do najczęstszych należą:
- Hormony – ok. 70% kobiet zgłasza zaostrzenie zmian trądzikowych w okresie przedmiesiączkowym.
- Błędy dietetyczne – dieta o wysokim indeksie glikemicznym oraz dieta bogata w produkty nabiałowe mogą być przyczyną zaostrzenia trądziku.
- Promieniowanie słoneczne – nie ma jednoznacznych dowodów o korzystnym lub niekorzystnym wpływie promieniowania słonecznego na rozwój zmian trądzikowych, ale niektóre obserwacje przyczyniły się do wykorzystania różnych źródeł światła w terapii trądziku zwykłego (intensywne światło pulsacyjne, pulsacyjny laser barwnikowy, terapia fotodynamiczna).
- Leki – niektóre leki oraz substancje chemiczne, takie jak glikokortykosteroidy, steroidy anaboliczne, leki przeciwpadaczkowe, antydepresyjne, barbiturany, witamina B12, chlor mogą być przyczyną rozwoju zmian trądzikowych.Czynniki psychiczne– w niektórych przypadkach nasilenie zmian trądzikowych obserwuje się w sytuacjach stresowych. Prawdopodobnie związanie jest to ze zwiększeniem surowiczego stężenia kortyzolu w sytuacjach stresowych, który ma podobne działanie do androgenów.
OBJAWY I RODZAJE TRĄDZIKU
Trądzik najczęściej lokalizuje się na twarzy (głównie w strefie T), nieco rzadziej na plecach i klatce piersiowej, ale zmiany mogą występować również na kończynach i pośladkach. Wykwitami podstawowymi są zaskórniki (otwarte lub zamknięte), w miarę trwania choroby obserwuje się coraz więcej zmian zapalnych.
W zależności od przewagi poszczególnych wykwitów rozróżniamy następujące postacie trądziku:
– trądzik zaskórnikowy,
– trądzik grudkowo-krostkowy,
– trądzik ropowiczy,
– trądzik bliznowcowy (jako następstwo aktywnych zmian trądzikowych).
Ponadto wyodrębnia się kilka rzadszych postaci trądziku takich jak trądzik piorunujący lub trądzik z wydrapania.
LECZENIE
Podstawą skutecznej terapii trądziku jest dobra komunikacja pomiędzy lekarzem a pacjentem oraz przekonanie pacjenta o słuszności stosowania się do zalecanej metody leczenia. Pacjentowi należy jasno wytłumaczyć, że leczenie tej choroby wymaga systematyczności, trwa niejednokrotnie wiele lat, wymaga stosowania terapii miejscowej, a w ciężkich przypadkach również terapii ogólnej. Należy także pacjenta uprzedzić, że uzyskana poprawa stanu skóry po zastosowanej terapii może nie mieć charakteru ostatecznego. Po zaprzestaniu terapii pacjent może się spodziewać stopniowego nawrotu zmian. Dlatego tak ogromne znaczenie w całym procesie terapeutycznym ma leczenie podtrzymujące.
LECZENIE MIEJSCOWE
Jest podstawą terapii zmian trądzikowych, zazwyczaj wystarczy u 60% pacjentów z trądzikiem. Jest to terapia ukierunkowana na podstawowe zjawiska zachodzące w patogenezie trądziku. W zależności od rodzaju zmian skórnych terapia przeciwtrądzikowa powinna mieć działanie przeciwłojotokowe, keratolityczne oraz przeciwzaskórnikowe, przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. W lżejszych postaciach trądziku terapia miejscowa może być stosowana jako monoterapia oraz jako leczenie skojarzone. Stanowi także cenne uzupełnienie terapii ogólnej, a także terapii podtrzymującej. W monoterapii należy stosować retinoidy, nadtlenek benzoilu oraz kwas azelainowy w trądziku zaskórnikowym oraz grudkowo-krostkowym. Miejscowe antybiotyki nie powinny być stosowane w monoterapii, gdyż mogą prowadzić do narastającej lekooporności.
MIEJSCOWA TERAPIA SKOJARZONA
Zwiększa skuteczność leczenia, skraca czas aktywnej terapii oraz zmniejsza działania niepożądane. Stosuje się 3 formy terapii skojarzonej: przyjmowanie preparatów łączonych (antybiotyki w połączeniu z miejscowymi retinoidami, antybiotyki z nadtlenkiem benzoilu, retinoidy i nadtlenek benzoilu), stosowanie naprzemienne leków miejscowych z różnych grup oraz aplikacja różnych preparatów o różnych porach dnia. Terapia naprzemienna dotyczy głównie przewlekłego stosowania antybiotyków miejscowych. Metoda ta zmniejsza ryzyko rozwoju lekooporności.
LECZENIE OGÓLNE
Stosowane jest w średnio nasilonym oraz nasilonym trądziku grudkowo-krostkowym oraz coraz częściej w mniej nasilonych postaciach choroby ze względu na znaczne upośledzanie jakości życia pacjentów, u których zmiany ustępują z pozostawieniem przebarwień i blizn zanikowych. Do głównych grup leków doustnych stosowanych w terapii trądziku należą antybiotyki, retinoidy oraz leki hormonalne.
PIELĘGNACJA I LECZENIE WSPOMAGAJĄCE
Właściwa pielęgnacja skóry w trakcie terapii trądziku odgrywa ogromną rolę ze względu na podrażnienie skóry łojotokowej i mieszanej w wyniku stosowania różnych leków miejscowych. Do mycia skóry zaleca się używanie łagodnych środków myjących przeznaczonych do skóry trądzikowej i wrażliwej o pH 5,5. Bardzo istotne jest nawilżanie skóry z trądzikiem. Zaleca się wtedy specjalne dermokosmetyki przeznaczone do skóry trądzikowej o kompleksowym działaniu. Właściwa pielęgnacja odgrywa niezaprzeczalną rolę w zapobieganiu nawrotom trądziku.