Zakażenie wirusem RSV? Przyczyny, objawy, leczenie

Autor: mgr farm. Patrycja Ciabach

Dodano dnia 11. Styczeń, 2023

Wirus RSV jest jedną z głównych przyczyn zakażeń układu oddechowego w sezonie jesienno-zimowym. Uważa się, że prawie wszystkie dzieci do 2 roku życia przejdą infekcję tym wirusem co najmniej raz. Chorują również starsze dzieci i dorośli. Jakie objawy najczęściej występują? Jak sprawdzić, czy dziecko ma RSV? Jak wygląda leczenie? Odpowiedzi na te pytania można znaleźć w poniższym artykule.

Co to jest wirus RSV?

Pełna nazwa RSV to syncytialny wirus oddechowy (ang. Respiratory Syncytial Virus). Został on odkryty i wyizolowany ponad 60 lat temu. Jest jednoniciowym, otoczkowym wirusem RNA, który należy do rodziny Paramyksowirusów - tej samej, co wirus odry czy świnki. Jego nazwa wzięła się stąd, że podczas replikacji wirusa, sąsiadujące komórki nabłonkowe łączą się ze sobą w duże zespoły zwane syncytiami.

Kiedy obserwuje się najwięcej zakażeń?

W klimacie umiarkowanym infekcje, które wywołuje wirus RSV charakteryzują się sezonowością. Początek wzrostu zakażeń wirusem RSV w Polsce obserwuje się późną jesienią lub wczesną zimą, a spadek późną wiosną. Szczyt zachorowań przypada najczęściej na okres między połową grudnia a początkiem lutego.

Jak przebiega zakażenie wirusem RSV?

Zakażenie u większości pacjentów zazwyczaj przebiega łagodnie. Pojawiają się objawy, które przypominają przeziębienie, dotyczą głównie górnych dróg oddechowych i nie są nasilone. Objawy obserwuje się najczęściej po 4-6 dniach od kontaktu z wirusem. Zdarza się również, że zakażenie wirusem RSV przebiega bezobjawowo. Infekcja ma charakter samoograniczający się.

RSV u dorosłych

Standardowo u dorosłych występują objawy typowo przeziębieniowe o niezbyt dużym nasileniu i ograniczają się przede wszystkim do górnych dróg oddechowych. Najczęściej pojawiają się takie objawy, jak ból gardła, podwyższona temperatura, katar, kichanie i obrzęk błony śluzowej nosa, zmęczenie, pogorszenie samopoczucia oraz kaszel i ból głowy.

U pacjentów z chorobami współistniejącymi i obniżoną odpornością może dojść do zakażenia dolnych dróg oddechowych – oskrzeli i płuc. Obserwuje się wówczas cięższe i bardziej nasilone objawy. Mogą wówczas występować świsty oddechowe, uczucie duszności oraz ból w klatce piersiowej, a także wysoka gorączka i dreszcze, przyspieszenie częstości oddechów, kaszel produktywny (czyli z odkrztuszaniem wydzieliny), a nawet niebieskawe zabarwienie skóry i błon śluzowych świadczące o sinicy. Niebezpiecznym objawem występującym w ciężkim przebiegu zakażenia wirusem RSV jest niewydolność oddechowa, która stanowi bezpośrednie zagrożenie życia.

RSV u dzieci

Zakażenie wirusem RSV jest powszechnie występujące u młodszych dzieci. W tej grupie pacjentów również obserwuje się objawy charakterystyczne dla przeziębienia. Głównie występuje nieżyt nosa, lekka gorączka, kichanie, ból gardła. Może wystąpić również łzawienie oczu czy przekrwienie typowe dla zapalenia spojówek.

Objawy, które mogą świadczyć o cięższym przebiegu zakażenia to krótkie, szybkie i płytkie oddechy, trudności w oddychaniu i słyszalne świsty, wysoka gorączka, kaszel z odkrztuszaniem wydzieliny, widoczne zasinienie, odwodnienie, brak apetytu. U maluchów mogą pojawić się nawet bezdechy. Dodatkową trudność sprawia fakt, że małe dzieci nie potrafią samodzielnie nazwać dolegliwości. W przypadku zauważenia powyższych objawów dziecko powinno zostać skonsultowane z lekarzem. Rozwój zakażenia może doprowadzić do zapalenia oskrzelików lub płuc, a także powstania innych powikłań.

Grupy ryzyka

U większości pacjentów zakażenie wirusem RSV przebiega łagodnie, a objawy mijają w ciągu jednego lub dwóch tygodni. Na cięższy przebieg szczególnie narażone są 2 grupy pacjentów: niemowlęta oraz osoby w podeszłym wieku. U pacjentów z grup ryzyka częściej dochodzi do rozwoju zapalenia płuc czy oskrzelików, przez co tacy pacjenci częściej wymagają hospitalizacji. Zakażenie wirusem RSV może również wpływać na zaostrzenie chorób przewlekłych.

Najwięcej przypadków hospitalizacji z powodu RSV obserwuje się u dzieci w wieku od 2 do 6 miesięcy. Wśród dzieci najbardziej narażone są wcześniaki, dzieci z wrodzonymi chorobami serca i przewlekłymi chorobami płuc oraz dzieci z zaburzeniami nerwowo-mięśniowymi i osłabioną odpornością.

U dorosłych czynnikiem ryzyka ciężkiego przebiegu zakażenia jest wiek (65+), osłabiony układ odpornościowy oraz przewlekła choroba serca i płuc. Wirus jest niebezpieczny również dla pacjentów po przeszczepach i stosujących leki immunosupresyjne.

Jak długo trwa zakażenie?

Infekcja wywołana wirusem RSV ma charakter samoograniczający się, to znaczy, że organizm samodzielnie zwalcza wirusa. Objawy chorobowe utrzymują się zazwyczaj 1-2 tygodnie w przypadku standardowego przebiegu. U pacjentów z cięższym przebiegiem objawy mogą się utrzymywać dłużej. Czas inkubacji wirusa RSV (czyli czas, który mija od kontaktu z patogenem do wystąpienia objawów) wynosi najczęściej od 3 do 8 dni. Natomiast najbardziej zakaźna jest osoba w ciągu tygodnia od kontaktu z wirusem i może już zarażać nawet 2 dni przed wystąpieniem objawów.

Kto przenosi wirusa RSV?

Uważa się, że osoby zakażone mogą roznosić wirusa przez około 8 dni. Co ciekawe, niemowlęta i osoby z obniżoną odpornością mogą wydalać wirusa i pozostawać zakaźne nawet przez 4 tygodnie. Wirus RSV rozprzestrzenia się bardzo łatwo i szybko. Przenosi się on drogą kropelkową i kontaktową. Do zakażenia może dojść na skutek przebywania w pobliżu osoby zakażonej, szczególnie jeśli kaszle lub kicha. Możliwe jest zakażenie również poprzez kontakt z wydzielinami chorego np. podczas użytkowania wspólnych przedmiotów, dotykania klamek lub poręczy i późniejsze dotknięcie twarzy w okolicach oczu lub nosa przed umyciem rąk.

Jak wykryć wirusa RSV?

Podstawą do postawienia diagnozy jest wywiad lekarski oraz badanie przedmiotowe. Kierując się objawami, bardzo ciężko jest odróżnić zakażenie wirusem RSV od innych chorób wirusowych, takich jak grypa czy COVID. W wielu przypadkach przebieg tych trzech infekcji będzie bardzo zbliżony. Pomocne w takich sytuacjach mogą okazać się szybkie testy antygenowe. W niektórych przychodniach i gabinetach taki test może zostać wykonany podczas wizyty. Pacjent może również nabyć test antygenowy w aptece i samodzielnie go wykonać, aby z dużym stopniem prawdopodobieństwa wykryć z jakim patogenem ma do czynienia. Bardziej zaawansowanym sposobem na wykrycie obecności wirusa RSV jest test genetyczny wykonywany metodą PCR.

Leczenie zakażenia wirusem RSV

W przypadku zakażenia wirusem RSV nie ma leków zwalczających przyczynę. Wykorzystuje się jedynie leki łagodzące konkretne objawy dostosowane do wieku pacjenta. Najczęściej stosowane są leki przeciwgorączkowe, przeciwbólowe oraz do miejscowego stosowania na ból gardła czy katar. W zaawansowanych przypadkach choroby, kiedy pacjent trafia do szpitala, mogą być podawane również płyny nawadniające drogą dożylną lub tlen, jeśli występują duże trudności z oddychaniem. Rutynowo nie podaje się antybiotyku, ponieważ jest to infekcja wirusowa, natomiast może on zostać podany w przypadku występującego nadkażenia bakteryjnego. Dużą rolę odgrywa postępowanie niefarmakologiczne.

Postępowanie niefarmakologiczne

Zdarza się, że postępowanie niefarmakologiczne jest wystarczające w lżejszym przebiegu infekcji i nie ma potrzeby stosowania dodatkowych leków. Kluczowe jest spożywanie odpowiedniej ilości płynów, aby nie doprowadzić do odwodnienia organizmu. Jest to szczególnie ważne w przypadku małych dzieci i osób starszych. Organizm walczący z infekcją potrzebuje również odpoczynku i regeneracji. Do postępowania niefarmakologicznego zalicza się także toaletę nosa oraz utrzymywanie odpowiedniej wilgotności powietrza w domu.

Powikłania

Z pozoru łagodne zakażenie wirusem RSV może spowodować ciężkie powikłania. Jednym z głównych powikłań jest zapalenie płuc oraz zapalenie oskrzelików. To właśnie infekcja wirusem RSV jest najczęstszą przyczyną zapalenia płuc i oskrzelików u niemowląt. Takie powikłanie jest groźne również dla osób starszych, przewlekle chorych na serce lub płuca oraz dla osób z obniżoną odpornością. Do innych powikłań zakażenia wirusem RSV zalicza się zapalenie ucha środkowego (szczególnie u małych dzieci). Uważa się, że może istnieć związek pomiędzy ciężkim przebiegiem infekcji w dzieciństwie i rozwojem astmy w późniejszych latach.

Zapobieganie

W dużych skupiskach ludzi bardzo łatwo można “złapać” wirusa. Podstawową czynnością, którą powinno się wykonywać, aby uchronić się przed zakażeniem jest częste i dokładne mycie rąk. Należy również unikać korzystania z tych samych sztućców czy naczyń oraz ograniczyć bezpośredni kontakt z osobami zainfekowanymi i ekspozycję na dym tytoniowy. Regularnie powinno się czyścić klamki, urządzenia mobilne i inne często dotykane powierzchnie. Na ten moment jeszcze nie są dostępne szczepionki przeciwko wirusowi RSV, ale od lat trwają badania w tym kierunku.

Dzieciom przedwcześnie urodzonym podaje się paliwizumab w ramach programu lekowego. To humanizowane przeciwciało monoklonalne klasy IgG, które jest jedyną formą ochrony przed skutkami zakażenia wirusem RSV. Lek ten ma formę zastrzyków. Podawane są one od października do kwietnia. Powinno się przyjąć minimum 3 dawki w odstępach miesięcznych, aby ochrona była skuteczna.

Źródła: