Rumień zakaźny – przyczyny i objawy
Rumień zakaźny to choroba występująca powszechnie, zwłaszcza wśród dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Nazywany jest „piątą chorobą”, przez wzgląd na fakt, że zakażenie należy do grupy kilku schorzeń wieku dziecięcego, objawiających się wysypką. Rumień jest chorobą wirusową wywoływaną przez parwowirus B19, który po przedostaniu się do krwi zaczyna namnażać się w miejscu wytwarzania erytrocytów- szpiku kostnym. Wirus przenosi się drogą kropelkową, co sprzyja jego rozprzestrzenianiu, zwłaszcza wśród małych dzieci w grupach. Sporadycznie zdarzają się przypadki zakażeń podczas przetoczeń krwi lub produktów krwiopochodnych. Zaraźliwość wirusa jest największa jeszcze przed wystąpieniem objawów na skórze, co znacznie utrudnia wczesne rozpoznanie i ograniczenie zachorowań. Wysypka przy rumieniu ma charakterystyczny wygląd – ma wyraźne granice i rozmieszczona jest symetrycznie, co wyróżnia tę chorobę od innych dermatoz. Zmiany są widoczne najczęściej na policzkach, ramionach i nogach. Dłonie i stopy pozostają zazwyczaj bez wykwitów. Objawy, mimo jednego patogenu chorobotwórczego, powodującego rumień, często różnią się u dzieci i dorosłych.
Rumień zakaźny u dzieci
Rumień u dzieci często przyjmuje formę łagodną, a objawy niekiedy przypominają zwykłe przeziębienie. Z początku dziecko skarżyć się może na ból głowy, a rodzice zaobserwować mogą jego ogólne złe samopoczucie czy nieznacznie podwyższoną temperaturę ciała. Kilka dni po wystąpieniu tych pierwszych symptomów pojawia się wysypka – zazwyczaj najpierw na policzkach, które stają się intensywnie czerwone. Stąd też w literaturze znaleźć można inną nazwę infekcji – „choroba spoliczkowanego dziecka”. Z czasem zmiany mogą rozprzestrzenić się na resztę ciała i przyjąć postać czerwonych plam. Dermatoza, jaką jest rumień może wiązać się ze świądem, który z kolei nasilać się może po kąpieli, ekspozycji na słońce czy też w sytuacji stresu. W znacznej większości przypadków choroba nie wymaga specjalistycznych leków, a postępowanie w razie wystąpienia wiąże się przede wszystkim z łagodzeniem ewentualnego świądu.
Rumień zakaźny u dorosłych
Choroba rozpoznawana u osób dorosłych daje nieco inne objawy i często ma poważniejszy przebieg. Jej wystąpienie często związane jest z dolegliwościami, które łatwo pomylić ze schorzeniami reumatycznymi. Bywa, że dorośli zarażeni parwowirusem skarżą się na ból, sztywność, a nawet obrzęk stawów, szczególnie rąk i kolan. Objawy te, w połączeniu z często występującą gorączką oraz bólem głowy i gardła, mogą być bardziej uciążliwe niż sama wysypka. Rumień zakaźny u dorosłych w końcowej fazie może objawiać się silną wysypką obejmującą duże powierzchnie ciała, jak i subtelnym zaczerwienieniem, zwłaszcza na twarzy, niekiedy na tułowiu i kończynach. Diagnoza jest tutaj znacznie utrudniona ze względu na te mniej specyficzne i bardziej zróżnicowane objawy wystąpienia wirusa.
Rumień zakaźny – czas trwania choroby
Trudno jednoznacznie określić czas trwania zakażenia. Zamyka się on zwykle w przedziale od kilku do kilkunastu dni. Rumień zakaźny charakteryzuje się długim okresem intubacji, podczas którego nie daje objawów, a mimo to rozprzestrzenia się. Okres ten trwać może do dwóch tygodni. Kolejny etap to pierwsze objawy, jak ogólne rozbicie, ból gardła czy lekko podwyższona temperatura ciała. Powyższe trwają zwykle kilka dni. Najbardziej charakterystyczna manifestacja wystąpienia wirusa – wysypka – utrzymuje się od kilku dni do około dwóch tygodni.
Sprawdź również: Kosmetyki, leki i suplementy na problemy skórne
Ruzmień zakaźny - Zaraźliwość i zagrożenia
Zachorowania na rumień występują na całym świecie i są niezależne od klimatu. Częściej mają miejsce w sezonie późnozimowym i wczesnowiosennym. Co kilka lat parwowirus wywołuje epidemię. Zapobieganie rozprzestrzenianiu rumienia zakaźnego jest niezwykle trudne przez wzgląd na łatwą drogę transmisji i początkowe objawy, które łatwo pomylić z lekką infekcją. Najbardziej charakterystyczny objaw jaki daje choroba – wysypka – to znak, że zaraźliwość wirusa spadła niemalże do zera.
Mimo najczęściej łagodnego przebiegu rumień może stanowić zagrożenie dla kilku grup pacjentów. Najbardziej niebezpieczny jest dla kobiet w ciąży, gdyż prowadzi niekiedy do poważnych komplikacji, jak niedokrwistość wewnątrzmaciczna u dziecka czy uszkodzenie jego narządów. Powodem jest fakt, że parwowirus B19 powoduje czasowe wstrzymanie produkcji krwinek w szpiku. Przy tym ciężarna może nie mieć żadnych objawów zakażenia. Najbardziej narażone na zakażenie są kobiety pozostające w bezpośrednim kontakcie z zakażonymi dziećmi. Do zakażenia dochodzi przez łożysko, a ryzyko przeniesienia największe jest w pierwszym i drugim trymestrze, a zmniejsza się w trzecim, kiedy to wydłuża się żywotność erytrocytów, a płód wykazuje odpowiedź immunologiczną na infekcję wirusową. Choroba objawiać się może ciężkim obrzękiem płodu, to jest nagromadzeniem płynów w jamach ciała, co z kolei doprowadzić może nawet do śmierci dziecka. Zakażenie może sporadycznie być przyczyną uszkodzeń narządowych, m.in. wad serca, chorób oczu, przewlekłej anemii, zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia wątroby czy zaburzeń centralnego układu nerwowego. Powstanie wad rozwojowych w przebiegu rumienia zakaźnego jest zjawiskiem stosunkowo rzadkim.
Podejrzenie zakażenia potwierdza się testami serologicznymi oraz testem PCR surowicy. Po kontakcie kobiety ciężarnej z dzieckiem zakażonym parwowirusem B19 przeprowadza się badania przeciwciał IgG i IgM. Przy pozytywnym wyniku w celu ochrony płodu prowadzi się nieinwazyjne monitorowanie niedokrwistości płodu za pomocą ultrasonografu. Leczenie zależne jest od stanu ciężarnej i dziecka. W celu przyspieszenia dojrzewania płuc płodu (w przypadku zbliżającego się terminu porodu lub przedwczesnego zakończenia ciąży) podaje się kortykosteroidy, a w zasadnych przypadkach przeprowadza się transfuzję wewnątrzmaciczną.
Inną grupą dla której parwowirus stanowi poważne zagrożenie są osoby z osłabionym układem odpornościowym czy te z zaburzeniami krwiotwórczymi, u których przebieg choroby może być poważniejszy, a ryzyko powikłań większe. Osoby z niedoborami odporności, jak np. te zakażone wirusem HIV nie są zdolne do wytworzenia przeciwciał przeciwko parwowirusowi, co prowadzi do tego, że rozwijają przetrwałe zakażenie i przewlekłą aplazję krwinek czerwonych. W powyższych przypadkach stosuje się wlewy z immunoglobulin, a w przypadku niemijającej wysypki i stanów zapalnych stawów powtarza się przetoczenia krwi. Wiąże się to z tym, że rumień powodować może zahamowanie rozwoju krwinek czerwonych (przełom aplastyczny), które objawia się niedokrwistością. Także u całkiem zdrowych osób zakażenie parwowirusem B19 może prowadzić do przejściowego zmniejszenia stężenia hemoglobiny.
Diagnoza i leczenie rumienia zakaźnego
Standardowe badania laboratoryjne mają ograniczoną przydatność w diagnozowaniu wirusa, ale mogą wykluczyć powikłania. W celu potwierdzenia zakażenia wykonuje się badania na obecność przeciwciał przeciw wirusowi. Przeciwciała klasy IgM utrzymują się przez okres do sześciu miesięcy, natomiast swoiste przeciwciała klasy IgG pojawiają się w trzecim tygodniu zakażenia i wykrywane są przez lata. Rumień zakaźny jest chorobą, którą charakteryzuje zazwyczaj łagodny przebieg i która ustępuje samoistnie. Leczenie opiera się na łagodzeniu dolegliwości skórnych (świąd) i bólu. Zakażenie parwowirusem pozostawia długotrwałą odporność. Osoby z prawidłową odpornością zwykle przechodzą chorobę łagodnie i nie powoduje ona u nich przewlekłych następstw.
Źródła:
Kalicki B., Bartoszewicz L., Grad A., Fabisiewicz A., Jung A., Manifestacje skórne wybranych chorób o etiologii wirusowej, Pediatr Med Rodz 2009, 5 (2), p. 108-112
Engel K., Grabarczyk P., Celewicz Z., Grzymała-Figura A., Węgrzynowski J., Brojer E., Obrzęk uogólniony płodu w przebiegu zakażenia Parvowirusem B19, opis przypadku, Ginekol Pol. 2012, 83, 141-144
Szenborn L., Rumień zakaźny (tzw. piąta choroba, ang. fifth disease)
Clinical features and diagnosis of parvovirus B19 infection, https://emedicine.medscape.com/article/961063-clinical?form=fpf
