Zimowe przyprawy i ich wpływ na zdrowie
Składniki codziennej diety często odgrywają wręcz decydującą rolę w profilaktyce i leczeniu chorób. Również przyprawy wykazują wiele prozdrowotnych właściwości, z których nie zawsze zdajemy sobie sprawę. Wykorzystując je w przygotowywaniu potraw nie tylko nadajemy aromat, ale i dbamy o organizm.
Cynamon
Cynamon jest nie tylko przyprawą, ale i stosowanym od dawna środkiem o właściwościach leczniczych. Ma aromatyczny i lekko słodki zapach, a w kuchni wykorzystywany może być w przygotowywaniu ciast i ciasteczek oraz jako dodatek do rozgrzewającej herbaty, a nawet zupy. Medycyna ludowa często wykorzystywała cynamon jako środek na dolegliwości trawienne, antyseptyk, środek przeciwbólowy i wzmacniający organizm, a także pomocny podczas przeziębienia. Obecne badania sugerują też możliwość wykorzystania cynamonu w innych dolegliwościach, jak te ze strony układu sercowo-naczyniowego, cukrzyca czy nowotwory. W większości krajów wykorzystywana jest mielona kora cynamonowca, którą dodaje się do potraw pod koniec gotowania, gdyż dodana zbyt wcześnie nieco gorzknieje. Sam cynamon to jedna z najpopularniejszych i najdłużej stosowanych przypraw. Niegdyś uważano go za amulet, który chroni przed chorobami, leczy kaszel i łagodzi przeziębienie. W starożytnym Egipcie korę cynamonowca i olejek wykorzystywano do balsamowania zwłok oraz jako kadzidło. W medycynie ludowej Chin zalecano cynamon ponadto przy problemach trawiennych oraz na poprawę apetytu. Doceniano także jego działanie rozgrzewające, zalecano w stanach osłabienia odporności. Współczesne zastosowanie cynamonu w wielu aspektach pokrywa się z jego wykorzystaniem we wcześniejszych okresach. Stosowany jest on w przypadku:
- dolegliwości trawiennych, skurczach żołądka
- braku łaknienia
- wzdęciach
- biegunkach
- zgadze, wrzodach żołądka
- niedostatecznego wydzielania żółci i soków trawiennych
Olejek cynamonowy to jeden z silniejszych naturalnych antyseptyków. Pozyskuje się go z liści lub kory. Działanie prozdrowotne wykazuje ze względu na zawarte w nim polifenole oraz aldehyd cynamonowy. Stosuje się go w leczeniu przeziębień, grypy, zakażeń dróg oddechowych, do zwalczania pasożytów skóry. Potwierdzono też fakt, że normalizuje poziom glukozy we krwi. Cynamon obniża stężenie hemoglobiny glikowanej, zmniejszając ryzyko cukrzycy typu II. Badania wskazują również na możliwość wykorzystania cynamonu w przypadku zmian nowotworowych a także w prewencji i leczeniu chorób sercowo-naczyniowych. Cynamon obniża ciśnienie krwi, normalizuje też poziom cholesterolu. On i jego ekstrakty mają działanie przeciwzapalne – hamują ekspresję markerów stanu zapalnego. Cynamon zmniejsza też aktywność induktora reakcji zapalnej i działa przeciwgrzybiczo. Wyciągi z cynamonowca wykorzystuje się w preparatach na trawienie (np. zioła szwedzkie), a także tych o właściwościach przeciwbakteryjnych, rozgrzewających i wzmacniających (amol, aromatol). Jego dodanie do pasty do zębów przeciwdziała próchnicy i stanom zapalnym dziąseł. Przeciwwskazaniem do stosowania cynamonu są ciężkie choroby wątroby, choroba wrzodowa, skłonność do krwotoków, alergia oraz ciążę i karmienie piersią (kumaryna, zwłaszcza w nadmiernych ilościach, może wywołać skurcze macicy i zwiększyć ryzyko poronienia).
Goździki
Goździki wykorzystywane są nie tylko jako przyprawa w kuchni, ale i jako surowiec o wielu właściwościach prozdrowotnych. W smaku są aromatyczne, lekko gorzkawe. Goździki to nierozwinięte pąki kwiatowe drzewa goździkowego, zbierane przed kwitnieniem od sierpnia do lutego (wtedy zawierają najwięcej olejku). Zastosowanie goździków jest od lat niezmienne. Pomagają w regulacji trawienia i na bóle zębów. Olejek pozyskiwany z tej rośliny działa przeciwbólowo, antyseptycznie, rozgrzewająco i dezynfekcyjnie. Ponadto zaleca się go w bólach gardła, przeziębieniu, katarze, stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej, w ogólnym osłabieniu i nerwobólach. Jest składnikiem maści rozgrzewających i przeciwbólowych. Goździki są źródłem preparatów o silnym działaniu przeciwzapalnym, dlatego zalecane są na ból zębów i dziąseł i ból głowy. Często stanowią składnik produktów złożonych, jak np. Argol. Dodatkowo wspierają odporność, chroniąc organizm przed patogenami. Działanie to umożliwia zawarty w nich eugenol o właściwościach przeciwwirusowych, przeciwbakteryjnych i przeciwgrzybiczych. Goździki wspierają też pracę układu pokarmowego, zwiększając wydzielanie enzymów trawiennych. Zmniejszają ilość gazów w jelitach, a także wspomagają leczenie wrzodów żołądka. Niekiedy stanowią komponent plastrów rozgrzewających oraz żeli o działaniu mającym zniwelować ból.
Imbir
Imbir jest rośliną uprawianą w ciepłym i wilgotnym klimacie. Ceniony jest ze względu na swoje rozgrzewające działanie. Zawiera szereg olejków lotnych oraz ważne makroelementy, jak fosfor, magnez i potas. Substancje bioaktywne imbiru mają silne działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne. Świeży imbir ma efektywniejsze działanie, niż imbir suszony. Główne składniki biochemiczne w nim zawarte to oleożywica, olejek eteryczny i surowe włókna. Wyciąg z imbiru wykazuje dużą skuteczność w zmniejszaniu mdłości, również tych u kobiet ciężarnych. Z kolei działanie przeciwzapalne imbiru opiera się na hamowaniu powstawania prostaglandyn – czynnika prozapalnego. Stąd potwierdzone badaniami działanie imbiru w przypadku bólu miesiączkowego, zwyrodnienia stawów czy migren. Jeśli skupić się na działaniu tej rośliny w kontekście przeziębienia to najważniejsze działanie odgrywają tu zawarte w nim gingerol i shogaol o udowodnionych właściwościach przeciwzapalnych, co rzutuje na to, że imbir sprawdzi się w łagodzeniu pierwszych objawów przeziębienia, wspomagając organizm w walce z infekcją. Mimo wielu pozytywnych działań imbir wchodzi w interakcje z lekami i jest przeciwskazany w niektórych przypadkach. Nie zaleca się jego stosowania w przypadku cukrzycy i nadciśnienia. Może wchodzić w interakcje z lekami przeciwzakrzepowymi i przeciwcukrzycowymi, nie powinien być stosowany przez osoby cierpiące z powodu zaburzeń pracy przewodu pokarmowego.
Zimowe mikstury
Zarówno imbir, jak i cynamon czy goździki mogą stanowić wsparcie w sezonie infekcyjnym, np. jako składnik rozgrzewających herbatek – gotowych i tych, które można skomponować samemu.
- napar z imbiru – świeży korzeń imbiru należy pokroić lub zetrzeć na tarce, następnie zalać w garnku wrzącą wodą i gotować około dziesięciu minut. Po tym czasie napój przecedzić, dodać miód, sok z cytryny, opcjonalnie goździki i cynamon
- herbata „zimowa” – do zaparzonej ulubionej herbaty należy dodać korę cynamonu, kilka goździków, świeżo wyciskany sok z cytrusów lub pokrojone owoce (pomarańcza, limonka, cytryna), plasterki imbiru, opcjonalnie maliny, suszone plasterki jabłek oraz świeżą lub suszoną żurawinę. Lekko ostudzoną herbatę można dosłodzić miodem
- napój na rozgrzanie – do wrzącej wody należy wrzucić kurkumę, imbir, kardamon, szczyptę cynamonu, goździki, anyż i odrobinę pieprzu, gotować kilka minut, przecedzić i na końcu dodać miód.
Źródła:
- Czapska I., Studzińska-Sroka E., Bylka W., Ocena aktywności biologicznej cynamonu w badaniach in vitro, Borgis - Postępy Fitoterapii 4/2019, s. 251-256
- Glibowski P., Długołęcka A., Grdeń A., Toczek K., Właściwości prozdrowotne imbiru, BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – L, 2017, 2, str. 115 – 121
- Kaławaj K., Lemieszek M.K., Prozdrowotne właściwości cynamonu, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2015, Tom 21, Nr 3, 328–331
- Nowak K., Ogonowski J., Jaworska M., Grzesik K., Olejek goździkowy - właściwości i zastosowanie, CHEMIK 2012, 66, 2, 145-152
- https://uns.pl/pl/blog/post/gozdziki-wlasciwosci-8-powodow-dla-ktorych-warto-miec-gozdziki-w-kuchni, dostęp 16.10.2025
