RSV – co to za wirus?
RSV (Respiratory Syncytial Virus) to powszechny wirus zakażający drogi oddechowe. Jest jednoniciowym wirusem RNA, należącym do rodziny Pneumoviridae i rodzaju Orthopneumovirus. Nazwa wirusa pochodzi od charakterystycznego sposobu jego namnażania w komórkach układu oddechowego – zakażone, sąsiadujące ze sobą komórki zlewają się w duże struktury zwane syncytiami. Wyróżnia się dwa podtypy RSV: A i B, z czego podtyp A częściej powoduje infekcje o cięższym przebiegu.
Zakażenia RSV mają charakter sezonowy. W Polsce sezon zakażeń trwa zazwyczaj od jesieni do wiosny, a szczyt zachorowań przypada na styczeń i luty. Wirus RSV bardzo łatwo przenosi się drogą kropelkową, podczas kaszlu, kichania lub mówienia. Do zakażenia może dojść przez kontakt z osobą zarażoną, a także pośrednio przez kontakt z przedmiotami zanieczyszczonymi wydzieliną z dróg oddechowych chorej osoby - na rękach i przedmiotach wirus RSV może przetrwać kilka godzin. Źródłem zakażenia może być też osoba z infekcją przebiegającą bezobjawowo. Szacuje się, że jedna zakażona osoba może zarazić średnio 3 osoby z bliskiego otoczenia. Przebycie choroby nie daje trwałej odporności, dlatego możliwe są ponowne infekcje.
Objawy zakażenia RSV
Zachorować na RSV może każdy, jednak objawy choroby w znacznym stopniu zależą od wieku i stanu odporności organizmu. U starszych dzieci i zdrowych dorosłych infekcja zwykle przebiega łagodnie i ustępuje samoistnie. Objawy przypominają przeziębienie i najczęściej ograniczają się do:
W porównaniu z innymi wirusami dróg oddechowych, RSV częściej prowadzi do zapalenia zatok przynosowych lub zapalenia ucha środkowego.
Zakażenie RSV jest szczególnie niebezpieczne dla niemowląt, zwłaszcza wcześniaków. Wirus RSV stanowi najczęstszą przyczynę infekcji dolnych dróg oddechowych u dzieci poniżej pierwszego roku życia. U niemowląt i dzieci do 2. roku życia najczęściej rozwija się zapalenie oskrzelików. W jego przebiegu dochodzi do:
-
ostrego stanu zapalnego nabłonka drobnych dróg oddechowych,
-
obrzęku i martwicy ściany oskrzelików,
-
zwiększonego wydzielania śluzu i skurczu oskrzeli, co prowadzi do upośledzenia drożności dróg oddechowych.
Choroba może przebiegać z nasiloną dusznością, niedotlenieniem, problemami z karmieniem, odwodnieniem. Mogą pojawić się bezdechy i świszczący oddech. W wielu przypadkach konieczne jest leczenie szpitalne, zwłaszcza u niemowląt z ciężkimi objawami lub współistniejącymi chorobami. Po przebyciu zakażenia może przez pewien czas utrzymywać się nadreaktywność oskrzeli, objawiająca się tendencją do świszczącego oddechu przy kolejnych infekcjach.
Podstawą rozpoznania zakażenia RSV jest wywiad lekarski i padanie przedmiotowe. Rozpoznanie może być trudne, ponieważ jego objawy często przypominają inne infekcje dróg oddechowych. Pomocne w takich sytuacjach mogą okazać się szybkie testy antygenowe, które wykrywają antygen wirusa w próbce pobranej z nosa lub nosogardzieli. Czasem testy dostępne są w przychodniach, pacjent może kupić test antygenowy w aptece i samodzielnie go wykonać. Bardziej zaawansowanymi technikami wykrywającymi obecności wirusa RSV są test genetyczny wykonywany metodą PCR lub testy serologiczne.
Czy RSV może być groźny dla dorosłych?
Wirus RSV może wywoływać nie tylko łagodne objawy przypominające przeziębienie, ale także prowadzić do poważnych chorób układu oddechowego oraz zaostrzać przebieg istniejących schorzeń przewlekłych. U części pacjentów zakażenie może wymagać hospitalizacji, a w najcięższych przypadkach – stanowić bezpośrednie zagrożenie życia.
Do grup ryzyka ciężkiego przebiegu i powikłań zakażenia RSV u dorosłych należą:
-
osoby po 60. roku życia,
-
osoby ze współistniejącymi schorzeniami kardiologicznymi, w tym szczególnie z niewydolnością serca, chorobą niedokrwienną serca, zaburzeniami rytmu serca,
-
osoby ze współistniejącymi schorzeniami płuc, w tym szczególnie z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc, astma oskrzelową,
-
osoby z obniżoną odpornością, w tym szczególnie po przeszczepie szpiku kostnego lub narządów,
-
pensjonariusze domów opieki,
-
osoby z cukrzycą,
-
osoby z przewlekłą chorobą nerek lub chorobami hematologicznymi.
W tych grupach zakażenie RSV może powodować ciężkie zapalenie dolnych dróg oddechowych, wymagające leczenia szpitalnego. Według dostępnych danych zapalenie płuc rozwija się u 66% pacjentów hospitalizowanych z powodu infekcji RSV, 21% chorych może wymagać wentylacji mechanicznej, a 15–18% leczenia na oddziale intensywnej opieki medycznej. Dodatkowo, hospitalizacje związane z infekcją RSV u osób dorosłych mogą się wiązać z powikłaniami kardiologicznymi, takimi jak zaostrzenie niewydolności serca, ostre zespoły wieńcowe i arytmie. Incydenty kardiologiczne występują u 14–22% pacjentów hospitalizowanych z powodu zakażenia RSV.
Zakażenie wirusem RSV jest też czynnikiem ryzyka zaostrzenia astmy oskrzelowej i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). Często rozwija się nadreaktywność oskrzeli, objawiająca się suchym kaszlem, świszczącym oddechem i dusznością.
W porównaniu z infekcją grypową, zakażenie RSV u osób w wieku ≥65 lat wiąże się z:
-
większym ryzykiem hospitalizacji trwającej ≥7 dni,
-
częstszymi zaostrzeniami POChP,
-
wyższą śmiertelnością w ciągu roku po zachorowaniu.
U osób z ciężkimi zaburzeniami odporności, np. po przeszczepieniu komórek krwiotwórczych lub narządów miąższowych, zapalenie płuc wywołane zakażeniem RSV często przebiega z niewydolnością oddechową i obarczone jest śmiertelnością na poziomie 70–100%.
Sprawdź również: Grypa typu A i grypa typu B - objawy, różnice i ile trwa?
RSV - leczenie i zapobieganie
Leczenie zakażeń wywołanych przez RSV u dorosłych ma charakter wyłącznie objawowy. W zależności od objawów stosuje się leki:
-
przeciwgorączkowe i przeciwbólowe – na przykład paracetamol, ibuprofen;
-
poprawiające drożność nosa – miejscowo obkurczające naczynia błony śluzowej nosa (np. ksylometazolinę lub oksymetazolinę w postaci aerozolu lub kropli do nosa), fizjologiczny lub hipertoniczny roztwór soli;
-
zmniejszające dolegliwości bólowe gardła (aerozole lub tabletki do ssania).
Ważne jest też zadbanie o odpowiednie nawodnienie i odpoczynek.
Najskuteczniejszą metodę zapobiegania chorobom zakaźnym, w tym zakażeniom wywoływanym przez syncytialny wirus oddechowy (RSV), są szczepienia ochronne.
W Polsce dostępne są dwie inaktywowane (zabite) szczepionki przeciw RSV — obie są podjednostkowymi szczepionkami rekombinowanymi, zawierającymi glikoproteinę F wirusa w konformacji przedfuzyjnej (tzw. prefusion F). Białko to jest kluczowym celem przeciwciał neutralizujących, które odgrywają główną rolę w ochronie przed zakażeniem.
Szczepionki podaje się domięśniowo, w schemacie jednodawkowym.
1. Szczepionka Abrysvo (Pfizer)
-
Może być podawana kobietom w ciąży w celu biernej ochrony noworodków przed chorobami dolnych dróg oddechowych wywołanymi przez RSV. Podaje się ją między 24. a 36. tygodniem ciąży, zgodnie z zaleceniami towarzystw naukowych najlepiej między 32. a 36. tygodniem. Szczepienie w trzecim trymestrze umożliwia przekazanie przeciwciał neutralizujących przez łożysko, co zapewnia ochronę dziecka przez pierwsze 6 miesięcy życia.
-
Refundacja szczepionki z odpłatnością 50% przysługuje pacjentom w wieku 60-64 lat, dla osób w wieku 65+ lat szczepionka jest w ramach refundacji bezpłatna (potrzebna recepta z kodem „S”). Bezpłatna szczepionka przysługuje też kobietom w ciąży (recepta z kodem „C”). W pozostałych grupach wiekowych szczepionka jest odpłatna.
2. Szczepionka Arexvy (GSK)
-
Zawiera glikoproteinę F RSV w konformacji przedfuzyjnej, podobnie jak Abrysvo.
-
Dodatkowym składnikiem jest adiuwant AS01E, który wzmacnia odpowiedź immunologiczną. Adiuwant zawiera ekstrakt roślinny Quillaja saponaria oraz monofosforylolipid A (MPL) uzyskiwany z Salmonella minnesota
-
Jest przeznaczona dla osób w wieku 60 lat i starszych oraz osób 50–59 lat ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na choroby wywołane przez RSV.
-
Od 01.10.2025 r. szczepionka jest refundowana, pacjentom w wieku 65+ lat przysługuje bezpłatnie (potrzebna recepta z kodem „S”). Dla osób w wieku 60-64 lat szczepionka jest w dostępna w ramach refundacji aptecznej z odpłatnością 50%.
Bibliografia:
- Gajewski, P. (red) (2020). Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna
- Rekomendacje grupy ekspertów w zakresie szczepień przeciw wirusowi RS osób dorosłych, https://www.termedia.pl/Rekomendacje-grupy-ekspertow-w-zakresie-szczepien-przeciw-wirusowi-RS-osob-doroslych,98,52098,0,0.html (dostęp październik 2025)
- https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/rsv-2/
- Pfizer (2023) ChPL Abrysvo pobrano z ema.europa.eu
- GSK (2023) ChPL Arexvy pobrano z ema.europa.eu
