Grypa - podstawowe informacje
Grypa to ostra choroba zakaźna, wywoływana przez wirusy grypy. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub w wyniku bezpośredniego kontaktu z wydzieliną z dróg oddechowych osoby chorej lub skażoną powierzchnią. Okres inkubacji wirusa, czyli czas który mija od momentu zakażenia do wystąpienia pierwszych objawów choroby, wynosi 1-4 dni. Wirusy grypy atakują komórki nabłonkowe dróg oddechowych, wiążą się z nimi za pośrednictwem hemaglutyniny, następnie namnażają się w nich powodując ich zniszczenie, co z kolei ułatwia rozwój infekcji bakteryjnych.
Objawy grypy są podobne do objawów wielu innych ostrych chorób infekcyjnych, obejmują najczęściej: wysoką gorączkę powyżej 38ºC, dreszcze, bóle mięśni i stawów, ból głowy, suchy męczący kaszel i uczucie ogólnego osłabienia. Rzadziej występują objawy dotyczące przewodu pokarmowego: brak apetytu, biegunka i wymioty. Choroba trwa około 7 dni, jednak kaszel i złe samopoczucie mogą utrzymywać się ponad 2 tygodnie. W świadomości wielu osób grypa nie różni się znacznie od przeziębienia, a te dwie nazwy są traktowane jak synonimy. Różnice są jednak istotne, dotyczą nie tylko rodzaju objawów i ich nasilenia, ale przede wszystkim ryzyka wystąpienia poważnych powikłań.
Na powikłania w przebiegu grypy narażeni są szczególnie najmłodsi (< 5 roku życia) i najstarsi (> 65 roku życia) pacjenci, a także kobiety w ciąży, osoby otyłe, o obniżonej odporności i osoby cierpiące na przewlekłe choroby układu oddechowego i krążenia. Powikłania pogrypowe obejmują m.in. grypowe lub bakteryjne zapalenie płuc i oskrzeli, zapalenie ucha środkowego, zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia, zaostrzenie istniejących chorób przewlekłych oraz powikłania neurologiczne (zapalenie mózgu lub opon mózgowych). `
|
Objawy
|
Przeziębienie
|
Grypa
|
|
Początek
|
Bardziej stopniowy
|
Nagły
|
|
Gorączka
|
Rzadko lub podwyższenie o 0,5°C
|
Często, 37,7-40 °C
|
|
Bóle mięśniowe i stawowe
|
Rzadko
|
Często, silne
|
|
Brak łaknienia
|
Rzadko
|
Często
|
|
Ból głowy
|
Rzadko
|
Często, silny
|
|
Kaszel
|
Umiarkowany
|
Często, silny
|
|
Osłabienie, męczliwość
|
Umiarkowane
|
Uciążliwe i trwające dłużej (2-3 tygodnie)
|
|
Ból w okolicy klatki piersiowej
|
Umiarkowany
|
Często, intensywny
|
|
Zapalenie gardła
|
Często
|
Rzadko
|
|
Kichanie
|
Często
|
Rzadko
|
|
Zatkany nos, katar
|
często
|
rzadko
|
W odróżnieniu grypy od przeziębienia czy innych chorób pomocne mogą być szybkie testy antygenowe, wykrywające antygen wirusa grypy. Testy te cechują się dużą swoistością, ale umiarkowaną czułością, dlatego wynik ujemny nie może być podstawą do wykluczenia zakażenia.
Grypa – leczenie
Podstawą terapii grypy jest leczenie objawowe, które obejmuje:
- odpoczynek w łóżku – pomaga organizmowi zwalczyć infekcję, a pozostanie w domu zmniejsza rozprzestrzenianie wirusa;
- picie dużej ilości płynów – w czasie choroby łatwo się odwodnić, szczególnie jeśli występuje gorączka, pocenie się lub wymioty. Picie wody, herbat ziołowych, bulionów czy napojów elektrolitowych pomoże utrzymać nawodnienie organizmu;
- leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe takie jak paracetamol, NLPZ (np. ibuprofen), nie należy stosować kwasu acetylosalicylowego u dzieci i młodzieży do ukończenia 18. roku życia ze względu na ryzyko wystąpienia poważnych działań niepożądanych;
- w razie potrzeby leki przeciwkaszlowe (np. dekstrometorfan lub lewodropropizyna);
- leki obkurczające naczynia śluzówki nosa, izotoniczne lub hipertoniczne roztwory soli do nosa;
- miejscowo działające leki antyseptyczne i przeciwbólowe w postaci pastylek lub aerozoli do gardła.
U części osób chorób na grypę konieczne jest zastosowanie leków przeciwwirusowych. Leki te zaleca się u pacjentów z ciężkim przebiegiem grypy lub z grupy zwiększonego ryzyka wystąpienia powikłań. W Polsce stosuje się głównie wydawany z przepisu lekarza oseltamiwir. Wskazania do stosowania oseltamiwiru, poza leczeniem grypy u dorosłych i dzieci, obejmują też poekspozycyjne zapobieganie grypie. Leczenie przeciwwirusowe jest tym skuteczniejsze, im wcześniej się je rozpocznie, optymalnie w ciągu 24–48 h.
Zobacz też: https://www.hiperpharm.pl/artykuly/jak-skutecznie-leczyc-przeziebienie-i-grype.html
Szczepionki przeciw grypie – rodzaje i ceny
Najskuteczniejszą metodą zapobiegania grypie są szczepienia ochronne. Szczepionka przeciw grypie zapobiega do 70 % zachorowań, a co ważniejsze chroni przed powikłaniami, które mogą pozostawić długotrwałe konsekwencje zdrowotne.
Epidemiczne zachorowania na grypę wywołują wirusy grypy typu A i B. Typ A dzieli się na podtypy na podstawie swoistości antygenowej 2 białek powierzchniowych – hemaglutyniny (H) i neuraminidazy (N). Grypę sezonową najczęściej wywołują wirusy podtypów H1N1 i H3N2, rzadziej wirusy grypy B. Wirusy grypy A charakteryzuje krótki okres wylęgania i duża zmienność antygenowa, która wiąże się z ryzykiem zachorowania każdego roku. Dlatego konieczna jest coroczna aktualizacja szczepionek przeciw grypie.
Typowanie wirusów do szczepionki na grypę odbywa się na podstawie obserwacji i analiz wirusów krążących w populacji. Światowa Organizacja Zdrowia oraz inne instytucje monitorują wirusy grypy zbierając próbki od pacjentów na całym świecie. Zebrane wirusy są następnie analizowane pod kątem ich właściwości. Na podstawie zebranych danych i modeli epidemiologicznych eksperci prognozują, jakie szczepy będą najprawdopodobniej dominować w nadchodzącym sezonie grypowym. WHO co roku rekomenduje skład szczepionki, który zawiera szczepy wirusów grypy A (H1N1 i H3N2) oraz wirusa grypy B. Dzięki temu procesowi szczepionki są dostosowywane do aktualnych szczepów wirusa, co zwiększa ich skuteczność.
W Polsce w sezonie 2024/2025 dostępne są szczepionki inaktywowane zawierające cząstki wirusa grypy (typu „split”) oraz szczepionka podjednostkowa zawierająca powierzchniowe białka wirusa grypy (typu „subunit”).
Większość obecnie dopuszczonych do obrotu szczepionek przeciwko grypie to szczepionki czterowalentne. Oznacza to, że zapewniają ochronę przed czterema głównymi szczepami wirusa grypy: A(H1N1), A(H3N2), B/Victoria i B/Yamagata. W sezonie 2024/25 w Polsce dostępne są:
Szczepionka Vaxigrip Tetra inaktywowana, rozszczepiony wirion (typu „split”)
Bezpłatnie szczepionka dostępna jest:
- dzieciom po ukończeniu 6 miesiąca życia do 18 lat,
- osobom w wieku 65 lat i powyżej,
- kobietom w ciąży i połogu.
Z 50% refundacją szczepionka dostępna jest wszystkim dorosłym w grupie wieku 18-64 lata. Cena szczepionki z 50% refundacją wynosi 26,60 zł. Cena pełnopłatna szczepionki to 53,20 zł.
Szczepionka Influvac Tetra inaktywowana, podjednostkowa (typu „sub-unit”)
Bezpłatnie szczepionka dostępna jest:
- dzieciom po ukończeniu 6 miesiąca życia do 18 lat,
- osobom w wieku 65 lat i więcej,
- kobietom w ciąży i połogu.
Z 50% refundacją szczepionka dostępna jest wszystkim dorosłym w grupie wieku 18 -64 lata. Cena szczepionki z 50% refundacją wynosi 26,38 zł. Cena pełnopłatna szczepionki to 52, 75 zł.
Szczepionka Efluelda Tetra (inaktywowana, rozszczepiony wirion)
Efluelda Tetra to czterowalentna szczepionka przeciwko grypie przeznaczona wyłącznie dla seniorów powyżej 60. roku życia. Zawiera rozszczepione wiriony 4 szczepów wirusa grypy, ale w czterokrotnie wyższym stężeniu niż w innych dostępnych szczepionkach przeciw grypie, dlatego nazywana jest szczepionką wysokodawkową.
Refundacja tej szczepionki przysługuje dorosłym w wieku 60 lat i więcej. Cena szczepionki z 50% refundacją wynosi 81,67 zł. Cena pełnopłatna szczepionki to 163, 34 zł.
W sezonie 2024/25 nie będzie w Polsce dostępna szczepionka Fluenz Tetra, która jest szczepionką żywą, zawierającą atenuowane wirusy i przeznaczoną do podawania donosowego.
Szczepionkę przeciw grypie najlepiej przyjąć przed rozpoczęciem sezonu epidemicznego, który w Polsce trwa od października do maja, ze szczytem zachorowań od stycznia do marca. Jednak, jeśli pacjent nie może być zaszczepiony odpowiednio wcześnie, szczepienie można wykonać w dowolnym momencie, przez cały sezon epidemiczny.
Szczepienie przeciw grypie jest możliwe w wybranych aptekach. Usługa szczepienie i sama szczepionka są bezpłatne dla w wieku 65 lat i więcej, pod warunkiem posiadania recepty od lekarza na refundowaną szczepionkę. Pacjenci w wieku poniżej 65 lat, w tym kobiety w ciąży, za usługę szczepienia przeciw grypie w aptece muszą zapłacić z własnych środków
Szczepionki przeciw grypie- wskazania, przeciwskazania i działania niepożądane
Zaleca się, aby szczepionki przeciw grypie podawać każdego roku, każdemu już od 6 miesiąca życia, o ile nie ma przeciwwskazań medycznych. Zaszczepić się powinny zwłaszcza osoby z grup wysokiego ryzyka wystąpienia powikłań pogrypowych:
- z obniżoną odpornością np. po transplantacji narządów;
- przewlekle chore, szczególnie z chorobami układu oddechowego (astma, POChP), z niewydolnością układu krążenia, chorobą wieńcową (zwłaszcza po przebytym zawale serca), chorobami nerek, cukrzycą i chorobami neurologicznymi;
- kobiety w ciąży lub planujące ciążę,
- dzieci – szczególnie w wieku od ukończenia 6 do ukończenia 60 miesiąca życia;
- osoby w wieku powyżej 55 lat.
Szczepienie zaleca się też tym, którzy ze względu na charakter wykonywanej pracy są szczególnie narażeni na zakażenie wirusem grypy (np. pracownicy ochrony zdrowia, handlu, transportu, edukacji i funkcjonariuszom publicznym).
Kto nie powinien przyjmować szczepionki na grypę?
Inaktywowane szczepionki przeciw grypie nie powinny być podawane w przypadku:
- potwierdzonej reakcji anafilaktycznej na białko jaja kurzego lub inne składniki szczepionki,
- ostrych chorób przebiegających z gorączką,
- zaostrzenia przebiegu choroby podstawowej.
Jakie mogą być skutki uboczne szczepienia na grypę?
Szczepionki przeciw grypie charakteryzują się najmniejszą liczbą rejestrowanych niepożądanych odczynów poszczepiennych. Najczęściej po szczepieniu występują reakcje miejscowe: zaczerwienienie, bolesność i obrzęk w miejscu wstrzyknięcia utrzymujące się do 2-3 dni. Rzadziej zdarzają się reakcje ogólne, takie jak nieznaczny wzrost temperatury ciała, bóle mięśni, stawów, ból głowy. Objawy te ustępują po kilku dniach. Do ciężkich niepożądanych odczynów poszczepiennych po szczepieniu przeciw grypie dochodzi wyjątkowo rzadko, np. zespół Guillaina – Barrégo, będący powikłaniem neurologicznym, zdarza się sześć razy częściej w naturalnym przebiegu grypy niż po szczepieniu przeciw grypie.
Źródła:
- Gajewski, P. (red) (2020). Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna
- https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/grypa/ dostęp: 03.11.2024
- Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego. Narodowy Instytut Leków 2016
- Sanofi Pasteur (2024) ChPL Efluelda Tetra. Pobrano z https://rejestry.ezdrowie.gov.pl/
- Sanofi Pasteur (2024) ChPL Vaxigrip Tetra. Pobrano z https://rejestry.ezdrowie.gov.pl/
