Pleśniawki w jamie ustnej - przyczyny i sposoby leczenia
Pleśniawki stanowią częsty problem występujący w obrębie jamy ustnej. To drobne plamki/grudki o charakterystycznym, białym nalocie, pojawiające się na błonie śluzowej. Zazwyczaj występują pojedynczo, mogą jednak zlewać się w większe obszary i skupiska. Pleśniawki spowodowane są infekcją grzybiczą spowodowaną przez drożdżaki z rodzaju Candida - głównie Candida albicans. Występują najczęściej u dzieci i noworodków, ale dorośli także są narażeni na ich występowanie.
Dlaczego w jamie ustnej pojawiają się pleśniawki?
Główną przyczyną występowania pleśniawek stanowi wyżej wspomniana infekcja drożdżakiem Candida albicans. Grzyb ten jest naturalnym składnikiem mikroflory jamy ustnej, która stanowi także środowisko dla innych mikroorganizmów, takich jak wirusy, bakterie czy pierwotniaki. W niewielkich ilościach grzyby z rodzaju Candida nie stanowią zagrożenia dla naszego zdrowia, problem pojawia się wówczas, gdy w efekcie zaburzenia równowagi zaczynają rozmnażać się w niekontrolowany sposób - wówczas stają się przyczyną kandydozy jamy ustnej, której objawem są między innymi właśnie pleśniawki. Jakie przyczyny mogą zatem powodować nadmierny rozwój i kolonizację drożdżaków w naszej jamie ustnej? Przede wszystkim osłabiony układ odpornościowy, który nie jest w stanie zwalczać ich rozwoju. Prawidłowo funkcjonujący układ odpornościowy kontroluje ilość mikroorganizmów zamieszkujących nasz organizm, na skutek jego osłabienia praca ta jest zaburzona. Jedną z przyczyn przyczyniającą się do osłabienia organizmu i występowania kandydozy (w tym kandydozy jamy ustnej i pleśniawek) jest zbyt intensywna antybiotykoterapia (w szczególności, jeśli nie jest połączona z odpowiednio dobraną probiotykoterapią). Kolejną przyczyną powstawania pleśniawek jest cukrzyca - wysoki poziom cukru we krwi stanowi idealne środowisko do rozwoju grzybów i drożdży. Pleśniawki mogą pojawić się także u osób noszących protezy dentystyczne - te często utrudniają prawidłową higienę, a także tworzą wilgotne i ciepłe środowisko. Palenie tytoniu, dieta bogata w cukry i węglowodany proste, stosowanie sterydów wziewnych oraz niedobory witamin czy minerałów to kolejne czynniki, który przyczynia się do kandydozy jamy ustnej. Przyczyną pleśniawek u noworodków to najczęściej zakażenie z dróg rodnych matki, do którego dochodzi podczas porodu. Warto pamiętać, aby nie oblizywać smoczka przed podaniem go dziecku - wielu rodziców kultywuje ten zwyczaj, który jednak może narazić dziecko na infekcję.
Sprawdź również: Spierzchnięte usta - jak leczyć?
Pleśniawki w jamie ustnej - objawy
Pleśniawki w jamie ustnej wywołują szereg nieprzyjemnych objawów, do których należą między innymi:
- płaskie bądź grudkowate zmiany z towarzyszącym białym nalotem
- ból i podrażnienie błony śluzowej jamy ustnej i gardła
- pieczenie w gardle
- trudności w połykaniu
- uczucie suchości w jamie ustnej
- nieprzyjemny smak w ustach spowodowany infekcją grzybiczą
Pleśniawki czy afty? Jak je odróżnić?
Pleśniawki bardzo często bywają mylone z aftami, stanowią jednak zupełnie inny problem medyczny. Afty to drobne uszkodzenia błony śluzowej jamy ustnej, które zazwyczaj otoczone są stanem zapalnym, zaczerwienieniem a niekiedy i obrzękiem. Z wyglądu mogą przypominać pleśniawki ze względu na białe zabarwienie, najczęściej spowodowane są jednak urazami do których dochodzi np. podczas jedzenia lub w trakcie noszenia aparatu ortodontycznego. Afty są bardzo bolesne, sprawiają ból podczas jedzenia i przełykania, mogą występować zarówno na błonie śluzowej, jak i na języku. W odróżnieniu od pleśniawek nie da się ich zetrzeć za pomocą szczoteczki, ponieważ afty to tak naprawdę przerwanie ciągłości błony śluzowej, a nie nalot - jak w przypadku pleśniawek. Pleśniawki należy odróżnić także od chorób, takich jak leukoplakia, opryszczkowe zapalenie gardła lub chorób przenoszonych drogą płciową na skutek seksu oralnego bez zabezpieczenia, które mogą obejmować również jamę ustną oraz gardło.
Jak pozbyć się pleśniawek?
Leczenie pleśniawek polega zazwyczaj na stosowaniu żeli, tabletek, płynów do płukania bądź tabletek o działaniu antyseptycznym i przeciwgrzybiczym. Pacjenci szukając sprawdzonego środka, sięgają często po tetraboran sodu o działaniu przeciwgrzybiczym, odkażającym i ściągającym. Skuteczną substancją w leczeniu pleśniawek pozostaje także chlorchinaldol spotykany najczęściej pod postacią tabletek do ssania. Wspomagająco w leczeniu pleśniawek można zastosować żele z zawartością tarczycy baikalskiej (Scutellaria baicalensis) które działają antyseptycznie i przeciwzapalnie. Leczenie uzupełnić mogą także preparaty na bazie salicylanu choliny, chlorheksydyny, propolisu czy nanosrebra. W cięższych przypadkach stosuje się nystatynę w postaci roztworu do płukania ustnej bądź flukonazol w tabletkach.
Czy istnieją domowe sposoby na pleśniawki?
Domowe sposoby mogą wspomóc leczenie pleśniawek oraz przynieść ulgę w dyskomforcie i bólu, wspomagają one także gojenie błony śluzowej jamy ustnej i gardła. W domowym leczeniu pleśniawek można wykorzystać napary na bazie szałwii lekarskiej bądź rumianku. Skuteczne są również napary z tymianku czy rozmarynu. Pleśniawki można przecierać roztworem wody utlenionej z wodą w stosunku 1:1 - tak przygotowaną mieszankę należy nanieść bezpośrednio na miejsce zmienione chorobowo. Popularnością cieszy się również olej kokosowy, który jest bogatym źródłem kwasu kaprylowego. Kwas kaprylowy znany jest ze swoich właściwości przeciwgrzybiczych - ogranicza rozwój kandydozy i zmniejsza stan zapalny jej towarzyszący, w związku z tym znajduje on również zastosowanie w domowym leczeniu pleśniawek jamy ustnej. Olej kokosowy (najlepiej nierafinowany) należy nałożyć bezpośrednio na pleśniawkę, aby pozbyć się uporczywego problemu.
Jak zapobiec nawrotom pleśniawek u dzieci?
Pleśniawki mają niestety tendencję do nawracania, jeśli raz pojawiły się w jamie ustnej, istnieje duże prawdopodobieństwo, że po czasie powrócą ponownie - można jednak zminimalizować to ryzyko, dzięki kilku prostym krokom w ramach profilaktyki. U niemowląt i małych dzieci bardzo ważna jest prawidłowa higiena podawania pokarmu. W przypadku starszych dzieci mamy zdecydowanie większy wachlarz możliwości. Profilaktyka pleśniawek u starszych dzieci powinna skupić się przede wszystkim na zmianie nawyków żywieniowych, niestety biały cukier nadal zbyt często dominuje w diecie młodego człowieka. Ograniczenie słodyczy i cukru w znacznym stopniu powinno zmniejszyć występowanie pleśniawek w jamie ustnej. Tradycyjne słodycze warto zastąpić tymi z dodatkiem np. ksylitolu - można podawać go dzieciom powyżej trzeciego roku życia, ma niski indeks glikemiczny, jest 40% mniej kaloryczny od klasycznego cukru, przywraca zasadowe środowisko w jamie ustnej, zwiększa wydzielanie śliny, a przy okazji chroni zęby przed próchnicą. Oprócz ograniczenia cukru, warto wprowadzić do jadłospisu produkty probiotyczne - jogurty naturalne, kefiry, kapustę kiszoną, ogórki kiszone. Należy także pamiętać o higienie jamy ustnej, szczotkowaniu zębów po każdym posiłku oraz wymianie szczoteczki przynajmniej raz na trzy miesiące.
Bibliografia:
- Szulc, Grzybicze zapalenie jamy ustnej, Medycyna po Dyplomie, 11/2020, https://podyplomie.pl/medycyna/35398,grzybicze-zapalenie-jamy-ustnej [dostęp online: 11.07.2024].
- Paul Rutter, Opieka farmaceutyczna, objawy rozpoznanie i leczenie, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2014, s. 130-132.
- Górska R., Diagnostyka i leczenie chorób błony śluzowej jamy ustnej, Med Tour Press International, Otwock 2011, s. 107-110.
