Ostroga piętowa – przyczyny występowania
Ból pięty występuje dość powszechnie u osób dorosłych. Jego przyczyny mogą być różne: dolegliwości i nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu kostnego, nerwowego czy też zaburzenia w obrębie tkanek miękkich. Dość często stwierdzanym powodem bólu jest ostroga piętowa. Ostroga piętowa to narośl kostna będąca wynikiem długotrwałego przeciążenia i zwyrodnienia w miejscu przyczepu ścięgnistego (mocowania ścięgien). Zmiana jest zwapnieniem o charakterystycznym haczykowatym kształcie. Fachowo zmiany takie określa się mianem entezopatii. Ostroga wiąże się z dużym bólem, którego przyczyną jest stały nacisk na okoliczne tkanki miękkie. Mimo, że pierwszy raz zauważono zmiany nazwane potem ostrogą piętową już na początku XX wieku to do dziś nie do końca wiadomo jaka jest przyczyna występowania tej narośli kostnej i wiążącego się z nią bólu. Samo powstanie ostrogi to skutek długo nieleczonych stanów zapalnych w obrębie pięty, a tym sprzyjają z kolei mikroprzeciążenia i mikrourazy. Wyróżniamy ostrogę piętową górną i dolną. Ostroga piętowa górna zlokalizowana jest z tyłu kości piętowej, a wywołuje ją przewlekły stan zapalny kości Achillesa. Natomiast ostroga piętowa dolna występuje pod piętą i wiąże się z długotrwałym stanem zapalnym rozcięgna podeszwowego.
Osoby najbardziej narażone na wystąpienie ostrogi piętowej
Problem dotyczy osób w różnym wieku i o różnej masie ciała. Może obejmować zmiany/ dolegliwości w obrębie jednej pięty lub też obu. Często bywa też tak, że ostroga piętowa jest bezobjawowa i nie jest powodem odczuwania bólu. Niekiedy wspomina się, że powstawaniu ostrogi sprzyja uprawianie intensywnego sportu (zwłaszcza u sportowców zawodowych, np. u sprinterów), a także źle dobrane obuwie. Poza tym za czynniki predysponujące do jej powstania uważa się pracę stojącą, nadwagę (zwłaszcza jeśli przytycie nastąpiło nagle) i wiek (40-60 lat). Niektóre z analiz wysuwają wnioski, że narośl kostna występuje częściej u kobiet – przez zmiany hormonalne w cyklu menstruacyjnym i te podczas ciąż, kiedy to dochodzi do rozluźnienia więzadeł i tkanek. Kobiety są wymieniane również ze względu na fakt, że częściej noszą niewłaściwe, wyższe i zbyt ciasne obuwie.
Objawy ostrogi piętowej
Jeden z pierwszych objawów ostrogi piętowej to ból okolicy piety, który odczuwalny jest po każdym obciążeniu, potem staje się doskwierający również podczas spoczynku. Bóle występują szczególnie przy pierwszych krokach stawianych rano. Potem ból odczuwany jest przy większym wysiłku, dłuższym chodzie, u osób wykonujących określone zawody, np. kierowcy zawodowi, których praca wymaga stałych ruchów stóp, osoby wykonujące pracę stojącą o zwiększonym nacisku na stopy. Ból związany z ostrogą opisywany jest jako uczucie „kamyka w bucie”, „prąd” przeszywający piętę podczas chodzenia, nawet tkliwość podczas dotyku, rozpierające uczucie ciepła. Poza przewlekłymi dolegliwościami bólowymi pacjenci mogą doświadczać obrzęku i zaczerwienienia okolic pięty, ograniczenia możliwości biegania, a nawet swobodnego chodzenia, a także uczucia „sztywności”, zwłaszcza z rana, po wstaniu.
Sposoby leczenia ostrogi piętowej
Leczenie ostrogi piętowej to trudny i długotrwały proces.
Metody wykorzystywane w terapii ostrogi to:
- kinezyterapia – ćwiczenia, które rozciągają i wzmacniają odpowiednie grupy mięśniowe
- wkładki i podpiętki odciążające piętę, szyny ortopedyczne
- laseroterapia niskoenergetyczna – wykorzystanie fali elektromagnetycznej (promieniowania optycznego)
- sonoterapia – ultradźwięki wykorzystujące efekt cieplny i mechaniczny
- Ultradźwięki i laser działają przeciwbólowo i przeciwzapalnie, a zarazem uelastyczniająco i stymulująco do regeneracji tkanki. Zaleca się serię dziesięciu zabiegów dzień po dniu, z wyłączeniem weekendu. Zabieg jest mało inwazyjny.
- terapia z wykorzystaniem fali uderzeniowej
Kinezyterapia jako profilaktyka i forma leczenia
Kinezyterapia, a wiec rehabilitacja ruchowa wykorzystywana może być zarówno jako forma profilaktyki stanów zapalnych stopy, jak i metoda leczenia ostrogi piętowej. W terapii ostrogi piętowej wykorzystuje się ćwiczenia uelastyczniające tkanki w obrębie stopy i redukujące stany zapalne. Ich głównym zadaniem jest rozluźnienie rozcięgna podeszwowego.
Przykłady ćwiczeń:
- „rolowanie stopy” – dociskania całej powierzchni stopy do podłoża na małej gumowej piłce. Rolowanie wykonuje się od przodu do końca stopy, optymalnie kilka razy dziennie przez kilka minut
- wspięcia na palce wykonywane na lekkim podwyższeniu (np. step lub schodek) z początkowym opadnięciem pięty
- pozycja jogi „pies z głową w dole”
- zwijanie ręcznika palcami stopy – ruch wykonuje się wszystkimi palcami, wolno i w kontrolowany sposób.
Wszelkie ćwiczenia należy skonsultować z fizjoterapeutą, który dobierze profilaktykę/ leczenie na podstawie obrazu Rtg i/lub dolegliwości bólowych.
Fala uderzeniowa jako metoda leczenia ostrogi piętowej
Jednym ze sposobów leczenia ostrogi jest zastosowanie ESWT (Extracorporeal Shock Wave Therapy) – pozaustrojowej fali uderzeniowej – fali mechanicznej. Fala działa korzystnie w sytuacjach bólowych i przyspiesza gojenie. Jedno z badań wykorzystujących ESWT pozwoliło na wyciągnięcie wniosków, że sposób ten zmniejsza odczuwanie bólu, a efekt utrzymuje się po zakończeniu zabiegów. We wspomnianym badaniu zlecono wykonanie pięciu zabiegów fali uderzeniowej (zabiegi co drugi dzień) o natężeniu 2,5 Bara, częstotliwości 10Hz i liczbie uderzeń 2000. Przekazuje się do tkanki za pomocą aplikatora bodźców mechanicznych, które mają na celu zahamować impuls bólowy i wytworzyć liczne mikrourazy mające pobudzić tkankę do regeneracji. Zabieg może odczuwać dyskomfort i ból podczas zabiegu, dlatego dawki dobiera się indywidualnie – biorąc pod uwagę granicę bólu i komfortu pacjenta.
Wkładki jako uzupełnienie terapii ostrogi piętowej
Wkładki i podpiętki mają za zadanie odciążyć bolesne tkanki i zapobiegać zaburzeniom funkcji stopy. Szyny z kolei (splinty) zakładane są przez pacjentów na noc po to, by utrzymać staw skokowy w delikatnym zgięciu grzbietowym lub w pozycji neutralnej. Ma to na celu rozciągnięcie powięzi podeszwowej, mięśni łydki i zredukowanie napięcia, które tam występuje. Wkładka żelowa na ostrogę zawiera obszar z żelowym wypełnieniem, które pomaga redukować wstrząsy i łagodzić obciążenie stopy podczas chodzenia. Alternatywnym pomysłem są plastry a nawet skarpety na narośl. Powyższe są sposobami uzupełniającymi leczenie.
Konsekwencje nieleczonej ostrogi piętowej
Najlepsza drogą dla chorych jest leczenie zachowawcze, jak stosowanie metod fizjoterapeutycznych. Podstawą jest wyeliminowanie czynnika, który sprzyja powstawaniu schorzenia. Niekiedy nie jest to proste, jeśli np. przyczyną występowania ostrogi jest rodzaj wykonywanej pracy. Leczenie zachowawcze polega również na stosowaniu lodu/ chłodnych kompresów w celu zmniejszenia bólu i obrzęku oraz zażywaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne stosowane mogą być w postaci maści i żeli, a także w formie doustnej. W poważniejszych przypadkach wykonuje się tzw. „blokadę” na ostrogę piętową – podanie kortykosteroidów bezpośrednio w obszar ostrogi. Konsekwencje nieleczonej ostrogi piętowej to przede wszystkim wzrost intensywności odczuwanego bólu Ponadto osoby z tym schorzeniem, z racji odczuwanych dolegliwości mogą zaniechać aktywności fizycznej, co z kolei prowadzić może do zmniejszenia sprawności i zwiększenia masy ciała. Pacjenci z ostrogą piętową mogą również dostosowywać sposób chodzenia w sposób, który pozwoli im zniwelować ból co z kolei może prowadzić do innych problemów ortopedycznych, otarć i pęcherzy.
Źródła:
- https://www.rehasport.pl/stopa-i-staw-skokowy/zapalenie-rozciegna-podeszwowego-stopy,5455,n,4329, dostęp 12.01.2025
- Uczciwek M.M., Metody fizjoterapeutyczne w leczeniu ostrogi piętowej i zapalenia rozcięgna podeszwowego – przegląd piśmiennictwa, Journal of Education, Health and Sport. 2017;7(6):408-418
- https://fizjotechnologia.com/dziedziny-fizjoterapii/fala-uderzeniowa/fala-uderzeniowa-swt-ostroga-pietowa-leczenie.html#, dostęp 12.01.2025
