Niedobór witaminy B12 - Jak się objawia i czym skutkuje?
Witamina B12 należy do grup witamin rozpuszczalnych w wodzie, które dostarczane są głównie z pożywieniem. Produkcja witaminy B12 odbywa się wyłącznie za sprawą mikroorganizmów. Po raz pierwszy wyizolowana została w 1948 roku, jej strukturę chemiczną scharakteryzowała natomiast Dorothy Hodgkin w 1956 roku. Dzienne zapotrzebowanie na witaminę B12 u dorosłego człowieka wynosi zazwyczaj od 1 do 3 mikrogramów na dobę.
Jakie właściwości posiada witamina B12? Czy warto ją stosować?
Witamina B12 jest nieodzowna do prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Wspiera produkcję czerwonych krwinek, łagodzi nerwobóle, pomaga w łagodzeniu bólu kręgosłupa i szyi. Ponadto ma właściwości regeneracyjne, bierze udział w budowie otoczek mielinowych w nerwach, jest niezbędna do właściwego metabolizowania węglowodanów i tłuszczów, jak również syntezy białek. Jej stosowanie przynosi korzystne efekty u osób ze stwierdzoną neuropatią cukrzycowa, chroni także osoby starsze przed otępieniem. Brak witaminy B12 może być przyczyną problemów z bezsennością, dlatego jej regularne zażywanie może poprawić jakość snu, zmniejszyć objawy zmęczenia, a także poprawić nastrój u osób z depresją. Witamina B12 poprawia laktację u kobiet, zwiększa witalność organizmu, a stosowana miejscowo na naskórek wspomaga regenerację np. podczas atopowego zapalenia skóry.
Witamina B12 w codziennej diecie - jakie są źródła witaminy B12?
Brak witaminy B12 może stanowić problem u osób, które na co dzień prowadzą dietę wegańską, ponieważ nie występuje ona w naturalnych i nieprzetworzonych źródłach roślinnych - nie znajdziemy jej zatem w warzywach czy owocach. Cieszyć może fakt, że na rynku coraz częściej pojawia się żywność wzbogacona o witaminę B12. Głównym źródłem witaminy B12 są jednak dla ludzi produkty pochodzenia zwierzęcego. Osobom unikającym spożywania produktów odzwierzęcych zaleca się suplementację witaminy B12. Należy pamiętać, że przyswajalność witaminy B12 u zdrowego człowieka oscyluje w granicach 50%, a do jej wchłonięcia z przewodu pokarmowego niezbędny jest czynnik wewnętrzny (tzw. czynnik Castle'a) wytwarzany przez komórki okładzinowe żołądka. Które produkty warto wprowadzić do swojego jadłospisu, aby zadbać o odpowiednią podaż witaminy B12? Są to przede wszystkim:
- jaja i nabiał - mleko, jogurty naturalne, sery pleśniowe, sery twarogowe, sery podpuszczkowe
- mięso i produkty pochodzenia zwierzęcego - wieprzowina, wołowina, mięso z indyka, mięso z kurczaka, podroby (nerki, wątroby - wołowe, drobiowe, cielęce)
- ryby, małże, owoce morza - krewetki, dorsz, makrela wędzona, łosoś
Jeśli nie jesteśmy w stanie zapewnić optymalnej podaży witaminy B12 wraz z dietą, powinniśmy rozważyć jej suplementację. Przed zakupem odpowiedniego preparatu warto upewnić się, czy zapewni on dzienne zapotrzebowanie na tę witaminę - różne formy witaminy B12 charakteryzują się lepszą i gorszą zdolnością do wchłaniania. Jedną z najpopularniejszych i dobrze wchłanialnych form witaminy B12 dostępną w suplementach diety jest metylokobalamina.
Brak witaminy B12 w organizmie - czym się objawia?
Organizm człowieka potrafi magazynować zapasy witaminy B12, aby utrzymać jej stężenie na odpowiednio wysokim poziomie przez długi czas - skutkuje to tym, że realny brak witaminy B12 możemy odczuć często dopiero po 3 latach, a w niektórych przypadkach okres ten może wydłużyć się nawet do 5 lat. Jakie objawy mogą świadczyć o niedoborze witaminy B12 w organizmie?
- przewlekłe uczucie zmęczenia i znużenia
- drętwienie, mrowienie, kłucie w kończynach
- drżenie mięśni, zaburzenia równowagi, drgawki
- problemy z pamięcią i koncentracją
- zaburzenia nastroju, otępienie
- pogorszenie widzenia
- stany zapalne jamy ustnej
- niedokrwistość (anemia)
- wymioty, biegunka
- żółtawe zabarwienie skóry
- zaburzenia rytmu serca
- uczucie zimna lub gorąca w kończynach
- zawroty głowy, mroczki przed oczami
- impotencja
- halucynacje, zaburzenia świadomości, urojenia
Badaniem, które może wykluczyć/potwierdzić brak witaminy B12 w wystarczającej ilości jest badanie poziomu witaminy B12 z krwi pacjenta. Jest ono szczególnie polecane u osób po 50 roku życia, z chorobami przewodu pokarmowego i przebywającymi na diecie bezmięsnej. Osoby przyjmujące leki hamujące wydzielanie kwasu żołądkowego (IPP) również powinny zastanowić się nad wykonaniem niniejszego badania - możemy je wykonać w punktach pobrań i laboratoriach medycznych. Badanie określające poziom witaminy B12 powinno odbyć się w godzinach porannych, nie trzeba przygotowywać się do niego w specjalny sposób, najważniejsze, aby nie spożywać posiłków na około 8 godzin przed jego wykonaniem. Wynik dostępny jest zazwyczaj po około 24 godzinach.
Kiedy zachować ostrożność podczas stosowania witaminy B12?
Pacjenci cierpiący na chorobę Lebera, niedokrwistość złośliwą czy chorobę Addisona-Biermera powinni skonsultować się z lekarzem, który dostosuje dawkę witaminy do stanu ich zdrowia. Przyjmowanie niektórych antybiotyków, metotreksatu, kolchicyny, kwasu paraaminosalicylowego, leków hamujących czynność szpiku lub kwasu foliowego w dużych dawkach może być czynnikiem wpływającym na stężenie witaminy B12 oraz jej wchłanianie. Kobiety w ciąży i karmiące piersią przed rozpoczęciem stosowania witaminy B12 powinny skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Witamina B12 nie wpływa na zdolność do prowadzenia pojazdów i maszyn.
Co za dużo… Czyli nadmiar witaminy B12 w diecie - czy może być groźny?
Nadmiar witaminy B12 u osób zdrowych z prawidłowo funkcjonującymi nerkami jest wydalany wraz z moczem, możliwość jej przedawkowania jest zatem mało prawdopodobna. Jednym z objawów, który może sugerować nadmiar witaminy B12 w organizmie jest ostra niewydolność nerek. Zbyt duże ilości witaminy B12 w naszym organizmie mogą także być przyczyną częstych krwawień z nosa, wysychania ust oraz reakcji alergicznych.
Czy stosowanie witaminy B12 może wywołać także objawy niepożądane?
Przyjmowanie preparatów leczniczych lub suplementów diety z witaminą B12 może (podobnie, jak podczas stosowania innych leków i suplementów) wywołać skutki uboczne - nie występują one jednak zbyt często. Pacjenci zgłaszali dotychczas świąd, wysypkę i pokrzywkę na dużych obszarach ciała, reakcje skórne przypominające trądzik, gorączkę oraz anafilaksję. Wszelkie niepokojące działania niepożądane warto zgłaszać do podmiotu odpowiedzialnego lub Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Ponadto swoje wątpliwości warto przekazać lekarzowi prowadzącemu, farmaceucie, ratownikowi medycznemu lub pielęgniarce.
Witamina B12 w kosmetyce
Witamina B12 znajduje swoje zastosowanie również w preparatach kosmetycznych, działa ona przeciwzapalnie, zwiększa nawilżenie skóry, poprawia jej koloryt, zmniejsza zaczerwienienie, posiada właściwości antyoksydacyjne oraz wspomaga stymulację odnowy komórek. Kosmetyki z witaminą B12 w składzie poprawiają także jędrność i elastyczność, co przekłada się na efekt odmłodzenia skóry. Witaminę B12 znajdziemy najczęściej w aktywnie nawilżających kremach do twarzy – w wersji na dzień i na noc.
Bibliografia:
- Praca zbiorowa, Charakterystyka Produktu Leczniczego VITAMINUM B12 WZF, https://polpharma.pl/wp-content/uploads/2020/07/32546_PIL_Vitaminum_B12_WZF_2018_09PL.pdf, [dostęp:] 02.07.2024.
- Žane Temova Rakuša, Robert Roškar, Neal Hickey, Silvano Geremia, Vitamin B12 in Foods, Food Supplements, and Medicines-A Review of Its Role and Properties with a Focus on Its Stability, Molecules, 2022.
- Pilarski K, Pilarska A., Zaburzenie wchłaniania witaminy B12 - przyczyny, skutki i postępowanie dietetyczne, Food Forum NR 1 (Luty 2019).
