Jak rzucić palenie papierosów?
Palenie tytoniu to jeden z poważniejszych problemów zdrowia publicznego. Wiąże się bezpośrednio ze zwiększonym ryzykiem wielu poważnych chorób, w tym nowotworów, schorzeń układu moczowego i sercowo-naczyniowego. Podstawą działań mających na celu rzucenie palenia jest motywacja, która jest procesem złożonym a wpływa na nią wiele czynników. Istotniejszymi z nich jest poczucie własnej skuteczności i poczucie koherencji, a więc przeświadczenie o sensowności życia i kontroli nad nim. Składa się na to zdolność do radzenia sobie z problemami oraz do mobilizowania własnych zasobów w celu sprostania wymogom sytuacji. Rezygnacja z palenia to proces rozciągnięty w czasie, podczas którego osoba uzależniona uczy się nowych zachowań. Leczenie uzależnienia powinno zawierać elementy psychoterapii, a niekiedy być wspomagane farmakoterapią. Analizy badań pozwalają dojść do wniosku, że podstawą nowoczesnej psychoedukacji pacjentów uzależnionych od nikotyny powinna być praca na zasobach, jakimi dysponuje osoba paląca. Ocena poczucia koherencji i własnej skuteczności pozwoli przygotować plan, który uwzględni indywidualne potrzeby i zindywidualizuje leczenie.
Najprostszy sposób na rzucenie palenia
Istnieje wiele różnych sposobów rzucania palenia, a sama metodę należy dobrać indywidualnie. Przede wszystkim należy zdecydować o tym, czy palenie rzucić nagle czy najpierw stopniowo ograniczać. Niewątpliwie zależy to od osobistych możliwości i preferencji. Liczne badania wskazują na kilka pewnych sposobów wspomagających walkę z nałogiem, a są to: terapia w grupie, poradnictwo drogą internetową, rozmowa z lekarzem, stosowanie technik mindfulness- koncentracja na trenowaniu uważnej obecności. Z analiz dostępnych badań wynika jednak, że największe szanse na odniesienie sukcesu daje połączenie powyższych z farmakoterapią.
Farmakoterapia
W leczeniu farmakologicznym wykorzystuje się substancje, które odzwyczajają od palenia tytoniu, a także zmniejszają objawy zespołu abstynencyjnego. Pozwala to skutecznie rzucić palenie. Są to dostępne bez recepty substytuty nikotyny i cytyzyną oraz, zarejestrowane jako Rx, bupropion i wareniklina (obecnie niedostępna w Polsce). Leki te są pomocne w procesie rzucania palenia, przy czym należy zwrócić uwagę na przeciwwskazania do ich stosowania. Lekarz powinien przedstawić osobie palącej możliwości i zasady terapii nikotynizmu, wskazać na skutki uboczne palenia, zachęcać do korzystania z terapii, a także zwrócić uwagę na ewentualne wcześniejsze próby zerwania z nałogiem i doświadczenia pacjenta z tym związane.
Cytyzyna
Szczególnie popularne od kilku lat jest leczenie nikotynizmu przy pomocy preparatów z cytyzyną. Wynika to z faktu, że jest ona od 2017 roku dostępna w Polsce w sprzedaży bez recepty. Cytyzyna jest alkaloidem, którego działanie to selektywne łączenie się z receptorami nikotynowymi. Ma ona dodatkowo zdolność do stymulacji wydzielania dopaminy, jednocześnie antagonizując efekt przyjmowanej nikotyny, co znosi niepożądane objawy po rzuceniu papierosów. Cytyzyna jest w swym działaniu podobna do nikotyny i może być jej substytutem, łagodząc głód nikotynowy. Stanowi optymalne rozwiązanie w sytuacji leczenia nikotynizmu w grupie pacjentów ze schizofrenią. Większość stosowanych w tej chorobie neuroleptyków wchodzi w interakcje z nikotyną, co uniemożliwia nagłe odstawienie nikotyny, które mogłoby być niebezpieczne i prowadzić do zatrucia lekami. Z dużą ostrożnością należy włączać leczenie w grupie pacjentów po ostrych incydentach sercowo-naczyniowych.
Nikotynowa terapia zastępcza
Nikotynowa terapia zastępcza (NTZ) to nic innego, jak leki z nikotyną na rzucenie palenia. Są one dostępne bez recepty i stanowią alternatywę dla tych, którzy chcą rzucić palenie bez tabletek. Stosowanie NTZ pomaga uporać się z głodem nikotynowym. W zamyśle chodzi o to, by stopniowo zmniejszać dawkę nikotyny dostarczanej do organizmu, W praktyce wygląda to różnie, gdyż spora część osób używających tej formy leczenia uzależnia się od nikotyny stosowanej w ten sposób. Jest to ryzyko związane z tym sposobem rzucania palenia. Dużą korzyścią jest tutaj fakt, że używanie NTZ na rzecz papierosów tradycyjnych pozwala uchronić organizm przed substancjami rakotwórczymi zawartymi w dymie tytoniowym. Z założenia NTZ zakłada czasowe przyjmowanie coraz mniejszych dawek nikotyny i w coraz większych odstępach czasu. Leczenie trwa z reguły od kilku do kilkunastu tygodni. W zależności od preferencji pacjenta ma on do wyboru plastry z nikotyną, gumy, pastylki do ssania i spray z nikotyną. Plastry występują w trzech dawkach, w zależności od ilości wypalanych papierosów i etapu terapii. Plaster pozwala utrzymać poziom nikotyny na stabilnym poziomie, co ogranicza występowanie wahań nastroju, głodu nikotynowego, drażliwości i senności. Terapia plastrami to zwykle sześć miesięcy. Niekiedy wymaga łączenia z gumami do żucia w mniejszej dawce. Zarówno pastylki do ssania z nikotyną, jak i gumy występują w dawkach 2 i 4 mg. Guma dostępna jest w smaku miętowym, neutralnym i owocowym. Dawkę dobiera się w zależności od liczby wypalanych papierosów. Spray z nikotyną to najnowsze odkrycie NTZ. Lek podaje się na błony śluzowe, omijając usta. Daje on szybką ulgę, a schemat jego dawkowania zależy od etapu leczenia. NTZ, poza wspomnianą już możliwością uzależnienia od substytutów tytoniu może też być przyczyną zatrucia nikotyną. Dodatkowo nikotyna reaguje z licznymi lekami, dlatego zażywając leki stosowanie NTZ należy zawsze omówić z lekarzem. Sama nikotyna może wpływać na przyspieszenie rytmu serca i podnosić ciśnienie.
Urządzenia podgrzewające tytoń
Od jakiegoś czasu zauważyć można tendencję zamiany (zwłaszcza wśród młodszych grup wiekowych) papierosów tradycyjnych na urządzenia podgrzewające tytoń. Choć początkowo reklamowane były one jako mniej szkodliwe to również stanowią zagrożenie dla zdrowia i uzależniają. Uwalniają te same cytotoksyczne substancje, co nikotyna i, podobnie jak ona, mogą zwiększać ryzyko chorób serca, udaru i problemów z krążeniem krwi. Należy to rozważyć zamieniając tradycyjne papierosy na podgrzewacze tytoniu.
Rzucanie palenia – inne sposoby
Opinie pacjentów na temat skuteczności różnych metod zależą od osobistych doświadczeń. Nie ma jednego najprostszego sposobu na rzucenie palenia. Poza wyżej opisanymi sposobami często wspomagają się oni w okresie odstawiania uspokajającymi lekami dostępnymi bez recepty, co wydaje się być dobrym rozwiązaniem, gdyż odstawienie nikotyny zwykle zwiększa nerwowość u osób wcześniej palących. Inne, opisane w literaturze, „domowe” sposoby wspomagające walkę z nałogiem to dodawanie do potraw pieprzu cayenne i innych pikantnych przypraw, które zmniejszają chęć zapalenia, rzucie goździków, które przyspieszają detoksykację tkanek czy stosowanie suplementów z korzeniem kudzu. Izoflawony w nim zawarte mogą wpływać na receptory w mózgu, Pozwala to łagodzić objawy odstawienne i zmniejszyć chęć sięgnięcia po papierosa.
Nie ma jednego skutecznego sposobu na rzucenie palenia. To, czy efekt zostanie osiągnięty zależy wyłącznie od osoby, która podejmuje walkę z nałogiem. Uzależnienie od palenia tytoniu to choroba wymagająca leczenia. Pacjentowi przysługuje prawo uzyskania pomocy od lekarza. Specjaliści każdej dziedziny posiadają wiedzę i odpowiednie narzędzia, by przedstawić osobie palącej możliwości terapii i zadbać o to, by podejmowała ona w przyszłości zachowania prozdrowotne.
Źródła:
- Andruszkiewicz A., Basińska M., Kubica A., Czynniki wpływające na poziom motywacji do zaprzestania palenia tytoniu w grupie osób uzależnionych od nikotyny, Folia Cardiologica Excerpta 2010, tom 5, nr 2, 49–53
- https://jakrzucicpalenie.pl/sposoby-na-rzucanie-palenia-w-swietle-przegladow-badan-naukowych-z-ostatnich-lat/, dostęp 08.05.2025
- Kuna P., Płatek A., Tomasik T., Gałecki P., Drewa T., Szymański F., Postępowanie w uzależnieniu od nikotyny — interdyscyplinarne rekomendacje ekspertów, Forum Medycyny Rodzinnej 2020, tom 14, nr 2, 66–72
