Wszawica u dzieci
Wszawica to infekcja pasożytnicza wywołana przez wszy. Najczęściej występuje u dzieci, ponieważ łatwo rozprzestrzenia się w miejscach zbiorowego przebywania, takich jak przedszkola i szkoły. W tej grupie wiekowej dominującą formą jest wszawica głowowa.
Wszy głowowe to małe owady pasożytnicze, które żyją na owłosionej skórze głowy człowieka. Nie posiadają skrzydeł, a poruszają się za pomocą trzech par czepnych nóg, które umożliwiają im silne trzymanie się włosów. Żywią się wyłącznie krwią człowieka.
Ciało wszy jest owalne, wydłużone i spłaszczone grzbietowo–brzusznie. Posiadają one aparat gębowy typu kłująco-ssącego oraz przetchlinki na tułowiu i odwłoku, które prowadzą do narządów oddechowych. Larwy wszy mierzą od 2 do 3 mm, a dorosłe osobniki osiągają około 4 mm długości.
Samica wszy żyje około 40 dni i składa nawet 300 jaj. Jaja wszy, zwane gnidami, są białoperłowe i przytwierdzone do włosów specjalnym, „cementowym” spoiwem. Są bardzo wytrzymałe – mogą przetrwać poza skórą głowy nawet do 2 tygodni. Po około 7 dniach z jaj wykluwają się larwy, które po kolejnych 2 tygodniach dojrzewają i stają się zdolne do rozmnażania.
Skąd się biorą wszy u dzieci?
Wszy u dzieci najczęściej pojawiają się przez bezpośredni kontakt z inną zakażoną osobą lub przez wspólne używanie przedmiotów. Wbrew niektórym opiniom, wszawica nie ma związku z brakiem higieny – wszy mogą pojawić się zarówno u dzieci, które myją włosy codziennie, jak i u tych, które robią to rzadziej.
Najczęstsze przyczyny zarażenia wszawicą u dzieci to:
-
Bliski kontakt z innymi dziećmi: dzieci często bawią się blisko siebie, przytulają, kładą głowy obok siebie podczas drzemek czy wspólnej zabawy. Wszawica rozprzestrzenia się szczególnie szybko w szkołach, przedszkolach i na koloniach.
-
Wspólne używanie przedmiotów: pożyczanie czapek, opasek, grzebieni, szczotek do włosów czy gumek do włosów może ułatwić przenoszenie wszy. Wspólne korzystanie z pościeli, ręczników czy ubrań (np. szalików, kapturów) może być źródłem zakażenia.
-
Używanie wspólnych miejsc do przechowywania ubrań: w szatniach szkolnych lub przedszkolnych, gdzie ubrania stykają się ze sobą, wszy mogą łatwo przechodzić z jednej rzeczy na drugą.
-
Brak regularnej kontroli głowy: rodzice często zauważają wszy dopiero wtedy, gdy dziecko zaczyna się drapać, co oznacza, że wszy zdążyły się już rozmnożyć. Regularna kontrola głowy pomaga w wykryciu wszawicy na wczesnym etapie.
Jak rozpoznać wszy u dziecka?
Rozpoznanie wszawicy jest stosunkowo proste, jeśli wiadomo, na co zwrócić uwagę. Najczęstszym objawem wszawicy głowowej jest uporczywy świąd skóry głowy, spowodowany reakcją alergiczną na ślinę i kał pasożytów. Dlatego częste drapanie się dziecka po głowie powinno wzbudzić czujność rodziców. W wyniku drapania mogą pojawić się zaczerwienienia i drobne ranki, które stanowią ryzyko zakażeń bakteryjnych. Uporczywy świąd może również prowadzić do bezsenności, drażliwości i problemów z koncentracją. W niektórych przypadkach wszawica może powodować powiększenie węzłów chłonnych szyi.
Potwierdzeniem wszawicy jest obecność pasożytów i ich jaj (gnid). Wszy ludzkie różnią się rozmiarem w zależności od wieku, mają długość od 0,5 mm do 3 mm (wielkość ziarna sezamu) i mogą być trudne do zauważenia, ponieważ potrafią dostosować swoje zabarwienie do koloru włosów. Najłatwiej je dostrzec, gdy są w ruchu, zwłaszcza na skórze głowy przy dobrym oświetleniu. Gnidy mierzą około 1 mm, są białe lub jasnożółte i mocno przytwierdzają się do nasady włosów. Przypominają łupież, ale nie da się ich łatwo strząsnąć.
Jak sprawdzić, czy dziecko ma wszy?
Najlepiej usiąść w dobrze oświetlonym miejscu i używając grzebienia o gęstych, metalowych ząbkach, dokładnie przeczesywać włosy pasmo po paśmie – od nasady aż po końce. Szczególną uwagę należy zwrócić na skórę głowy za uszami i na karku, ponieważ tam wszy najczęściej składają jaja.
Dodatkowo można rozczesywać wilgotne włosy nad wanną lub białą kartką – jeśli wszy spadną, będą łatwiejsze do zauważenia
Sprawdź również: Swędzi, swędzi, czyli powakacyjni intruzi.
Co można zastosować na wszy u dziecka?
Skuteczne leczenie wszawicy polega na eliminacji wszy i gnid oraz zapobieganiu ponownemu zakażeniu. W aptekach dostępne są bez recepty preparaty w formie szamponów, sprayów i lotionów, które pomagają szybko pozbyć się wszy u dziecka.
Jednymi z najbardziej efektywnych środków są preparaty na bazie silikonów, takich jak dimetykon lub cyklometikon. Działają one mechanicznie, zatykając tchawki wszy i zaburzając ich gospodarkę wodną, co prowadzi do ich śmierci. Są skuteczne zarówno przeciwko dorosłym osobnikom, jak i gnidom.
Aby pozbyć się wszy preparat silikonowy należy nałożyć na suche włosy, a następnie rozprowadzić na całej ich długości, ze szczególnym uwzględnieniem obszaru za uszami i z tyłu głowy. Włosy należy przykryć czepkiem ochronnym i pozostawić na 1 godzinę, następnie dokładnie spłukać wodą, umyć szamponem i po osuszeniu ręcznikiem wyczesać gęstym grzebieniem. Niektóre produkty, np. Hedrin raz czy Nyda Express, wymagają krótszego czasu aplikacji.
W przypadku preparatów silikonowych warto zwrócić uwagę na bezpieczeństwo stosowania u dzieci, część można stosować już od urodzenia (np. Nyda Med), część od 6 miesiąca (np. Hedrin Raz), a niektóre powyżej drugiego roku życia (np. PIPI Nitolic).
Alternatywą dla silikonów są preparaty zawierające 1% permetrynę, np. Sora Forte. Permetryna działa neurotoksycznie, blokując przewodnictwo nerwowe u wszy, co prowadzi do ich paraliżu i śmierci. Jest bezpieczna dla ludzi, ponieważ słabo wchłania się przez skórę i jest szybko neutralizowana przez enzymy z grupy esteraz. Według producenta może być stosowana powyżej trzeciego roku życia. Szampon z permetryną należy nałożyć na zwilżone włosy i równomiernie rozprowadzić ze szczególnym uwzględnieniem obszaru za uszami i z tyłu głowy. Masować do uzyskania obfitej piany, pozostawić na głowie przez 10 minut, a następnie dokładnie spłukać. Jeśli po 7-10 dniach leczenia permetryną zostaną znalezione żywe wszy, leczenie trzeba powtórzyć.
Wadą produktów z permetryną jest rosnąca oporność na tę substancję, która coraz częściej staje się powodem niepowodzenia leczenia wszawicy.
Innymi substancjami stosowanymi w produktach przeciw wszawicy są izononian izononylu (Hedrin szampon) i oktanodiol (Hedrin Comfort). Działanie tych związków polega na rozpuszczaniu warstwy wosku chroniącego wszy przed utratą wody, przez co ulegają one odwodnieniu.
Dostępne są też preparaty ziołowe zawierające substancje, takie jak wrotycz, piołun, kwas octowy, bertram (Delacet, Artemisol), ale mają mniejszą skuteczność niż wcześniej wymienione środki.
Po zastosowaniu każdego preparatu konieczne jest dokładne wyczesanie włosów gęstym grzebieniem od nasady po końce.
Dlaczego nie mogę się pozbyć wszy u dziecka?
Wszawica wciąż jest postrzegana jako problem wstydliwy, ponieważ błędnie kojarzy się z brakiem higieny. W małych społecznościach, takich jak szkoły czy klasy, może prowadzić do stygmatyzacji dzieci, co sprawia, że rodzice często nie informują placówki o wykryciu wszy u swojego dziecka. W efekcie choroba rozprzestrzenia się dalej. Tymczasem, aby uniknąć reinfekcji, konieczne jest jednoczesne leczenie wszystkich osób z bliskiego otoczenia zakażonego, które mogły mieć kontakt z pasożytami.
Nawet po skutecznym usunięciu wszy z włosów, istnieje ryzyko ponownego zakażenia przez gnidy pozostające na przedmiotach codziennego użytku. Dlatego oprócz stosowania preparatów leczniczych, należy dokładnie zdezynfekować rzeczy osobiste:
-
grzebienie i szczotki – należy je wyparzyć,
-
pościel, ręczniki i ubrania – wyprać w temperaturze co najmniej 60°C (pasożyty i ich jaja giną po 5-minutowej ekspozycji na temperaturę 60° C),
-
rzeczy, których nie można prać – należy oddać do pralni chemicznej lub zamknąć w szczelnych workach na co najmniej 2 tygodnie,
-
podłogi i meble – dokładnie odkurzyć, ponieważ mogą znajdować się na nich włosy z przyklejonymi do nich gnidami.
Profilaktyka wszawicy
Podstawą profilaktyki wszawicy są dobre nawyki higieniczne. Warto nauczyć dzieci, żeby miały związane włosy w czasie wspólnych zabaw i uprawiania sportu i nie używały cudzych szczotek do włosów, grzebieni, czapek, opasek, ręczników czy pościeli, nie wymieniały się nakryciami głowy i innymi osobistymi rzeczami.
Dobrym nawykiem jest systematyczne sprawdzanie włosów dzieci, zwłaszcza w okolicach karku i za uszami. Jeśli w szkole lub przedszkolu występują przypadki wszawicy, kontrolę warto przeprowadzać codziennie.
Pomocne mogą być też preparaty profilaktyczne. Są to aerozole zawierające olejki eteryczne lub gumki do włosów nasączone olejkami eterycznymi. Najczęściej wykorzystywanymi są olejek lawendowy, olejek geraniowy, olejek cytronelowy i olejek z drzewka herbacianego.
Regularna higiena, kontrola i stosowanie środków ochronnych pomagają uniknąć zakażenia i zapobiec rozprzestrzenianiu się wszy wśród dzieci.
Bibliografia:
- Aflofarm (2022) ChPL Sora Forte Pobrano z https://rejestry.ezdrowie.gov.pl/
- Gajewski, P. (red) (2020). Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna
- Tuszyński, K. (red)(2020) Leki pierwszego wyboru. Jak rozpoznać i leczyć najczęstsze schorzenia i dolegliwości
