Grypa – choroba sezonowa
Grypa to choroba powracająca co sezon z dużym nasileniem. Wiąże się z ostrym zakażeniem układu oddechowego. Patogen zmienia się wciąż o czym świadczą pojawiające się nowe podtypy choroby. Zarażamy się drogą kropelkową przez wydzielinę z dróg oddechowych. Grypa jest wysoce zaraźliwa, dlatego niezwykle istotne jest szybkie odizolowanie chorego. W zależności od typu wirusa zakażenie przebiega w odmienny sposób i inne są jego powikłania. Grypę wywołuje patogen należący do rodziny Orthomyxoviridae, będących otoczkowymi wirusami RNA. Materiał genetyczny wirusa grypy to RNA składające się z ośmiu segmentów tworzących kompleks z białkiem. Połączenie to składa się na centralny nukleoproteinowy rdzeń. RNA wirusa grypy koduje białka, które tworzą jego strukturę lub są zaangażowane w cykl rozwojowy wirusa- wnikanie do komórki, powielanie i transport na zewnątrz.
Rodzaje grypy
Rdzeń wirusa grypy otoczony jest białkiem nukleokapsydu, które posiada aktywność enzymatyczną. Z kolei otoczka zewnętrzna (lipidowa) zawiera dwie istotne dla epidemiologii glikoproteiny: hemaglutyninę – H (HA) i neuraminidazę – N (NA). W oparciu o strukturę białek nukleokapsydu: NP i M wyróżnia się cztery rodzaje wirusa grypy: A, B, C i D. W sezonie jesienno-zimowym zachorowania na grypę spowodowane są z reguły wirusem typu A, rzadziej B. Grypa typu C ma prawie zawsze bardzo łagodny przebieg, czasem bez objawów. Wyróżnia się też znikomą możliwością mutacji. Grypa typu D rozprzestrzenia się wyłącznie u zwierząt. Zakażenie człowieka grypą tego rodzaju są nieznane, ale potwierdza się ją obecnością swoistych dla tego wirusa przeciwciał. Grypa typu D została pierwszy raz zidentyfikowana u świń, jednak okazało się, że głównym jej nosicielem jest bydło.
Grypa typu A i B – różnice
Za najwięcej sezonowych infekcji odpowiada wirus grypy typu A. Stanowi on największe zagrożenie przez wzgląd na fakt, że ulega najczęstszym mutacjom. Dostosowując się do różnych warunków stanowi zagrożenie nie tylko dla ludzi, ale i dla zwierząt, jak konie, świnie czy ptaki. Jest też najbardziej zakaźny, co sprawia, że może prowadzić do wystąpienia epidemii. Wyizolowano go pierwszy raz w 1933 roku. Wirus grypy typu A można podzielić na podtypy- w zależności od specyfiki białek powierzchniowych, jak hemaglutynina (H)i neuraminidaza (N). Za występowanie grypy sezonowej odpowiadają najczęściej wirusy typu H1N1 oraz H3N2. To właśnie zmienność antygenowa wirusa typu A wiąże się z koniecznością corocznej aktualizacji składu szczepionek. Grypą typu B, w przeciwieństwie do A zarazić mogą się tylko ludzie. Patogen typu B wyizolowano pierwszy raz w 1940 roku. Liczne badania pozwalają stwierdzić, że ten podtyp jest mniej groźny od wirusa typu A i jednocześnie mniej podatny na mutacje.
Objawy grypy typu A i grypy typu B
Grypa typu A to choroba o dość typowych symptomach pojawiających się szybko od momentu zakażenia. Z początku pojawia się wysoka gorączka z uciążliwymi bólami mięśni, czasem też dreszcze. Kolejno występują dodatkowe objawy, jak kaszel, cieknący katar, ból gardła i głowy, niekiedy także ból oczu. Inne, rzadziej występujące, to utrata apetytu, niekiedy wymioty i biegunka, rzadko, zwłaszcza u dzieci, zapalenie żołądka i jelit. Choroba wiąże się z dużym osłabieniem, jej przebieg jest jednak uwarunkowany indywidualnymi cechami każdego człowieka – zależnymi od układu immunologicznego. Zakażenie wirusem typu B przypomina objawami typ A, a pełna diagnostyka różnicująca odbywa się na podstawie badania RT-PCR, co pozwala na identyfikację kodu genetycznego wirusa. Grypa typu B stwarza mniejszą możliwość wystąpienia powikłań, raczej nie prowadzi też do epidemii. Grypa A stosunkowo często prowadzi do zapalenia płuc powodowanego pierwotnym zakażeniem wirusem lub wtórnym- bakteryjnym. Pierwotne zapalenie płuc wiąże się z nagłym wzrostem gorączki, kaszlem, utrudnionym oddychaniem i niskim nasyceniem tlenem (badanie pulsoksymetrem). Wtórne zapalenie płuc daje symptomy po okresie poprawy. Zaliczamy do nich nawrót gorączki, odpluwanie plwociny i gromadzenie płynu w płucach. Inne powikłania płucne grypy to zaostrzenie przewlekłej choroby płuc (astmy oskrzelowej lub przewlekłej choroby obturacyjnej płuc, POChP) oraz niewydolność oddechowa. Powikłania pozapłucne to zapalenie osierdzia i mięśnia sercowego, zapalenie mięśni oraz powikłania neurologiczne, jak np. encefalopatia, zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego; aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Czas trwania grypy
Grypą zaraża osoba chora nawet dzień przed wystąpieniem u niej objawów do trzech a nawet pięciu dni po ich ustąpieniu. Chorzy z obniżoną odpornością lub długotrwale izolowani mogą przenosić wirusa nawet do kilku tygodni po ustąpieniu objawów. Transmisji wirusa sprzyja mały dystans społeczny, obniżona temperatura, niska wilgotność powietrza i osłabione promieniowanie światła słonecznego. Objawy choroby utrzymują się od dwóch do ośmiu dni, czasem jeden z objawów może utrzymywać się dłuższy czas. Czas trwania infekcji grypowej jest porównywalny, jeśli wziąć pod uwagę wirusa grypy typu A i wirusa typu B.
Leczenie grypy
Leczenie w przypadku grypy, niezależnie od jej typu, zakłada zwalczanie objawów i izolację chorego. U chorych z grup małego ryzyka powikłań, w przypadku łagodnego przebiegu choroby zaleca się wypoczynek i izolację w domu (w celu zminimalizowania ryzyka powikłań a także ograniczenia transmisji wirusa). Równie ważne jest właściwe nawadnianie, zwłaszcza w przypadku wysokiej gorączki. Zazwyczaj podaje się też leki przeciwbólowe/ przeciwgorączkowe, preparaty na kaszel lub miejscowe przeciwbólowe na gardło, środki zmniejszające obrzęk błony śluzowej nosa. Dodatkowo lekarz może zadecydować o włączeniu do terapii leku przeciwwirusowego. Leki takie należy zastosować najpóźniej do 48 godzin od pierwszych objawów. Zaleca się je u osób starszych i z osłabioną odpornością, cierpiących na ciężkie choroby przewlekłe, kobiet w ciąży lub do dwóch tygodni po porodzie a także dzieci do drugiego roku życia. Wczesna terapia antywirusowa może ograniczyć długość objawów oraz częstość powikłań grypy, zmniejszyć ryzyko hospitalizacji oraz śmiertelność. Nadużywanie leków antywirusowych może jednakże prowadzić do wzrostu liczby opornych szczepów wirusa. W Polsce do leczenia grypy typu A i B zarejestrowany jest inhibitor neuraminidazy – oseltamiwir. Wyłącznie do leczenia grypy A zarejestrowane są leki hamujące uwalnianie RNA wirusa do komórek gospodarza: inhibitory M2 – amantadyna i rymantadyna.
Wzrost zachorowań na grypę był istotnie zauważalny po zniesieniu obostrzeń związanych z pandemią koronawirusa SARS-CoV-2. Ludzie, odizolowani wcześniej od wirusów, stracili swoistą odporność nabywaną naturalnie przez kontakt z patogenami.
Źródła:
- Majewska A., Szydłowska N., Grypa: stan wiedzy, leczenie i zapobieganie, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2021, Tom 27, Nr 3, s. 220- 226
- https://repozytorium.wim.mil.pl/bitstream/20.500.12564/218/1/357_12_Szymczuk.pdf
