Gronkowiec skórny – czym jest?
Gronkowiec skórny (Staphylococcus epidermidis) to bakteria Gram-dodatnia beztlenowa bytująca na skórze i śluzówce u każdego człowieka. Stanowi ona fizjologiczną florę bakteryjną błony śluzowej nosa, gardła i jamy ustnej, a także jelit i układu moczowo - płciowego. Kolonizacja gronkowcem skórnym następuje w czasie pierwszych kilku godzin życia dziecka. Gronkowiec jest niegroźny dla osób z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym. Problemem jest sytuacja, gdy praca układu immunologicznego zostaje zaburzona na skutek np.: choroby nowotworowej, zawału mięśnia sercowego, przeszczepu lub też operacji mającej na celu wprowadzenie do organizmu ciała obcego w postaci implantu, stentu czy sztucznej zastawki. Bakteria gronkowca ma zdolność tworzenia na tego typu materiałach struktury (swego rodzaju biofilmu), która chroni bakterie przed komórkami układu odpornościowego i antybiotykami. Mechanizm infekcji spowodowanej gronkowcem zależy od lokalizacji jej ogniska. Bakteria ta może powodować zapalenie stawów, ścięgien, wsierdzia, kości, płuc, układu moczowego, protez stawowych, zastawek serca, kateterów, zatruć pokarmowych i infekcji skóry. Jest szczególnie niebezpieczna dla osób z obniżona odpornością.
Objawy
Objawy infekcji gronkowcowej ujawniającej się na skórze to efekt działania toksyn, które są produkowane przez bakterie. W przypadku infekcji skórnych objawy to liszajec zakaźny, zapalenie mieszków włosowych, czyraki, gronkowcowe złuszczające zapalenie stawów (zespół SSSS – staphylococcal scalded skin syndrome). Gronkowce powodują też zmiany skórne wynikające z infekcji wtórnej, jak np. owrzodzenia. Trudność leczenia wynika z faktu, że symptomy wynikać mogą zarówno z obecności bakterii, jak i z toksyn, które ona produkuje. Najpowszechniejsze objawy gronkowca to czyraki, ropnie, liszajce, jęczmienie. Niekiedy pacjent jest osłabiony, czasem gorączkuje – nie jest to jednak częsty objaw. Jeśli przeanalizować symptomy gronkowca szpitalnego to może być on powodem wystąpienia zapalenia płuc, zakrzepicy żył czy zakażenia ran w trakcie trwania zabiegu.
Gronkowce powodują:
- zapalenie mieszków włosowych – zmiany o charakterze rozsianym, zlokalizowane na owłosionej skórze głowy, twarzy, w dołach pachowych, pachwinach i na pośladkach. Zmiany są zwykle swędzące, a po kilku dniach zmieniają się w strupy w zasadzie niepozostawiające po sobie śladu
- czyraki – ropne stany zapalne z czopem martwiczym usytuowanym w okolicy mieszka włosowego. Zmiany występują najczęściej na karku, twarzy, w dołach pachowych, na pośladkach, ramionach, a także w przedsionkach nosa i w kanałach słuchowych zewnętrznych. Zakażenie wiąże się z bólem, czasem towarzyszy mu powiększenie węzłów chłonnych i gorączka. Stan nawracania zmian nazywamy czyracznością. Występuje ona u osób z chorobami ogólnoustrojowymi i innymi dermatozami
- liszajec pęcherzowy – wiąże się z wystąpieniem na skórze zmian w postaci pęcherzy, które wypełnione są ropą. Najczęściej liszajec dotyczy małych dzieci, szczególnie ze stwierdzonym atopowym zapaleniem skóry (AZS)
- ropnie mnogie pach – głębokie guzki zapalne, rozmiękające, tworzące blizny i przetoki. Zmiany takie wiążą się często z bólem o dość dużym nasileniu i mają tendencję do nawrotów
Najbardziej charakterystycznym objawem zakażenia wydaje się być liszajec zakaźny. To zakażenie wywołane przez Staphylococcus aureus (S. aureus), Streptococcus pyogenes lub oba te patogeny. Choroba jest zakaźna i dotyczy głównie dzieci, a przez dość charakterystyczny obraz kliniczny diagnoza jest dość oczywista. Zaczyna się od ropnego wykwitu, który dość szybko pozostawia nadżerkę pokrytą strupem. U dzieci choroba rozpoczyna się zwykle w okolicy ust, ale nie zawsze. Stan ogólny zakażonego jest raczej dobry, czasem dochodzi do zajęcia węzłów chłonnych. W literaturze można znaleźć kilka odmian liszajca – krostkowy, suchy i liszajec noworodków, nazywany dawniej pęcherzycą noworodków.
Diagnoza gronkowca skórnego
Diagnostyka gronkowca polega na ocenie posiewu mikrobiologicznego, który kończy się oznaczeniem antybiogramu. W celu diagnozy powinny zostać wykonane dwa posiewy krwi – z żyły obwodowej i z miejsca infekcji. Ponadto poddaje się wymazom zmiany skórne i ropę, płyn z pęcherzyków oraz wykonuje się wymaz z prawdopodobnych miejsc zakażenia, jak nos, spojówki czy pępek. Każdy przypadek gronkowca może dawać nieco inne objawy, dlatego ważne jest zwrócenie uwagi szczególnie na osoby, które mają przejść zabiegi inwazyjne związane z wszczepieniem ciała obcego.
Źródła zakażenia Staphylococcus epidermidis
Gronkowiec skórny jest zagrożeniem przede wszystkim dla osób z obniżoną odpornością. Najczęstszym źródłem zarażenia gronkowcem są szpitale. Poza tym uważa się, że bakteria ta częściej atakować może osoby chore na nowotwór, zakażone wirusem HIV, noworodki i małe dzieci. Gronkowiec skórny jest infekcją zaraźliwą, a drogą zakażenia mogą być drobne zranienia, spożywanie produktów/ napojów z jednego naczynia. Do zakażenia może dojść też drogą kropelkową i przez kontakty seksualne. Częstym miejscem zakażeń poza szpitalnych są baseny. Bakteria gronkowca jest coraz częściej wykrywana przez wzgląd na fakt, że obserwujemy ciągły rozwój medycyny interwencyjnej związanej z aplikowaniem do organizmu różnego rodzaju ciał obcych na których gronkowiec się rozwija.
Powikłania
Zakażenie gronkowcem skórnym może prowadzić do wielu poważnych powikłań, np.:
- zapalenie wsierdzia (najczęściej u pacjentów ze sztucznymi zastawkami serca)
- zapalenie otrzewnej (zakażenie z reguły podczas dializy otrzewnowej)
- bakteriemia (zakażenie krwi wynikające z obecności żywych bakterii)
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
- zapalenie układu moczowego
Najgroźniejszym powikłaniem w przypadku zakażenia gronkowcem skórnym jest sepsa. Jest to gwałtowna reakcja całego organizmu, która może powodować niewydolność wielonarządową.
Sprawdź również: Sepsa – przyczyny, objawy, sposoby leczenia
Poważne następstwa zakażeń Staphylococcus epidermidis powodować może u noworodków, głównie wcześniaków z niską masą urodzeniowa, niedojrzałym układem immunologicznym lub niską odporność własną ustroju. Czynnikami predysponującymi do poważnych powikłań są też uszkodzenia skóry i błon śluzowych, ale również poważne zaburzenia medyczne, które wymagają stosowania np. cewników naczyniowych, wentylacji mechanicznej, żywienia pozajelitowego czy innych zabiegów stwarzających ryzyko zakażenia. Adhezja gronkowców do powierzchni biomateriałów (tj. nici chirurgiczne, wszczepy, powierzchnie cewników) jest pierwszym etapem powstawania infekcji, który ma początek najczęściej w miejscu zetknięcia się biomateriału ze skórą. Zakażenia bakteryjne u noworodków stanowią poważne zagrożenie życia i wymagają natychmiastowego leczenia.
Gronkowiec skórny – leczenie
Podczas leczenia zmian skórnych wywołanych gronkowcem stosuje się antybiotyki miejscowe w postaci kremów, maści, roztworów i aerozoli. W przypadku zdiagnozowania gronkowca skórnego, który daje rozległe zmiany konieczne jest podanie antybiotyku doustnie. Stosowane są w terapii ryfampicyna, gentamycyna, klindamycyna. Uważa się, że bakteria wykazuje dużą lekooporność i sugeruje się przeprowadzenie antybiogramu w celu dobrania właściwego leku. Leczenie zakażenia trwać może do kilku miesięcy. Gronkowiec skórny wykazuje wzrastającą oporność na stosowane w leczeniu antybiotyki, co stanowi poważny problem terapeutyczny i epidemiologiczny. Ponadto szczep ten ma zdolność wytwarzania zewnątrzkomórkowego śluzu i receptorów dla wielu białek, tworząc strukturę, zwaną biofilmem. Komórki mikroorganizmów, które wchodzą w skład tej struktury są bardziej oporne na działanie substancji takich jak środki dezynfekcyjne i antybiotyki. Przez wzgląd na wzrastającą oporność na działanie antybiotyków oraz dodatkowo istnienie biofilmu, który stanowi barierę przed dostępem leku terapia zakażeń gronkowcem skórnym jest niezwykle trudna. W związku z tym trwa poszukiwanie innych substancji o działaniu przeciwdrobnoustrojowym, które stanowić mogłyby alternatywę do coraz mniej skutecznych antybiotyków.
Źródła:
- https://www.biocodexmicrobiotainstitute.com/pl/pro/gronkowiec-zlocisty-saureus-swiad-mechanizm-kryjacy-sie-za-wywolujaca-swedzenie-skory-bakteria, dostęp 22.12.2024
- Sokołowska-Wojdyło M., Infekcje gronkowcowe skóry – problem wciąż aktualny, https://www.wiadomoscidermatologiczne.pl/artykul/infekcje-gronkowcowe-skory-problem-wciaz-aktualny, dostęp 22.12.2024
- https://projekty.ncn.gov.pl/opisy/432519-pl.pdf, dostęp 23.12.2024
