Gastroskopia: Jak przebiega badanie i jak się do niego przygotować?
Gastroskopia to badanie diagnostyczne górnego odcinka przewodu pokarmowego służące do oceny błony śluzowej przełyku, żołądka oraz dwunastnicy w czasie rzeczywistym. Wykonywana jest przy pomocy endoskopu czyli długiej, elastycznej rurki zaopatrzonej w kamerę i źródło światła. Gastroskopia umożliwia także pobranie wycinków tkanek, które wysyłane są następnie do badania histopatologicznego. W trakcie badania można usunąć nieprawidłowe fragmenty błony śluzowej, takie jak polipy czy nadżerki.
Kiedy wykonać gastroskopię? Wskazania do gastroskopii
Długo utrzymujące się dolegliwości ze strony górnego układu pokarmowego, takie jak zgaga, bóle brzucha, nudności i wymioty, krwawienia czy trudności w przełykaniu zawsze powinny wzbudzić naszą czujność i skłonić nas do wizyty u specjalisty. Gastroskopię wykorzystuje się w diagnostyce chorób zapalnych błony śluzowej żołądka, choroby wrzodowej, polipów oraz w podejrzeniu nowotworu żołądka lub przełyku. Samo badanie jest również przydatne w ocenie skuteczności terapii i leczenia oraz w monitorowaniu stanu zdrowia chorego.
Czy gastroskopia boli?
Wielu pacjentów w obawie przed bólem i nieprzyjemnymi dolegliwościami całkowicie rezygnuje z badania, jakim jest gastroskopia. Cała procedura zajmuje zazwyczaj od 15 do 20 minut i jest przeprowadzana w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym. Pacjenci opisują samo badanie jako nieprzyjemne, jednak nie bolesne. Dyskomfort wiąże się przede wszystkim z wprowadzeniem endoskopu przez przełyk do żołądka i dwunastnicy w celu oceny stanu tych narządów. W trakcie badania może pojawić się odruch wymiotny, co jest zupełnie naturalnym zjawiskiem. Po samym badaniu może wystąpić lekki ból gardła oraz dyskomfort w brzuchu - dolegliwości ustępują jednak samoistnie w krótkim czasie.
Gastroskopia w znieczuleniu miejscowym
Znieczulenie miejscowe stosowane podczas badania, jakim jest gastroskopia ma na celu zmniejszenie dyskomfortu pacjenta i umożliwienie przeprowadzenie procedury w możliwie najbardziej komfortowy sposób. Znieczulenie miejscowe polega na aplikacji preparatu z lidokainą na tylnej ścianie gardła. Substancja ta nie tylko łagodzi ból, ale ze względu na właściwości znieczulające, pomaga także zmniejszyć odruch wymiotny podczas badania. Po nałożeniu znieczulenia, pacjent może odczuwać delikatne mrowienie lub pieczenie w gardle, które powinno ustąpić w ciągu kilku minut. Gastroskopia w znieczuleniu miejscowym nie powinna wiązać się z bólem, pacjent może jednak odczuwać pewien dyskomfort związany z wprowadzeniem ciała obcego do gardła i przełyku. Działanie środka znieczulającego może utrzymywać się jeszcze przez około 30 minut po zakończeniu badania, dlatego aby uniknąć zadławienia, nie należy bezpośrednio po badaniu spożywać pokarmów ani przyjmować płynów. Po przeprowadzonym badaniu gastroskopii warto pozostać w kontakcie z lekarzem, gdyż jak każdy lek, również lidokaina stosowana w znieczuleniu miejscowym może powodować działania niepożądane - choć nie występują one często. Do najczęstszych należą: obrzęk, mrowienie, zaczerwienienie, zawroty głowy, nudności, wymioty oraz spadek ciśnienia krwi. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów po podaniu lidokainy, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem prowadzącym.
Jak przygotować się do gastroskopii w znieczuleniu miejscowym?
Aby w odpowiedni sposób przygotować się do badania, należy unikać spożywania posiłków przez minimum 8 h przed badaniem oraz przyjmowania płynów co najmniej 6 h przed badaniem. W dniu badania nie należy także żuć gumy czy palić papierosów. Pacjenci przyjmujący stałe leki np. na nadciśnienie tętnicze, choroby serca, padaczkę czy astmę powinni zażyć w dniu badania poranną dawkę leków, popijając je niewielką ilością wody. Należy skonsultować się z lekarzem w przypadku stosowania leków zmniejszających krzepliwość krwi oraz leków hypoglikemizujących lub insuliny - niektóre z nich należy tymczasowo odstawić bądź zamienić na inne preparaty, jednak tylko i wyłącznie pod ścisłą kontrolą lekarza. Pacjenci stosujący preparaty osłaniające błonę śluzową żołądka i leki z grupy IPP powinni odstawić je na około 14 dni przed badaniem. W dniu badania należy mieć ze sobą także aktualną dokumentację medyczną np. wyniki poprzedniego badania endoskopowego.
Warto pamiętać, że każda placówka wykonująca badanie gastroskopii posiada własne zalecenia dotyczące przygotowania do badania, dlatego mogą się one różnić w zależności od miejsca, w którym zdecydujemy się wykonać gastroskopię.
Gastroskopia w znieczuleniu ogólnym
Gastroskopia w znieczuleniu ogólnym może być przeprowadzona w sytuacji, kiedy pacjent odczuwa bardzo silny lęk przed badaniem. Daje to również lekarzowi pole do bardziej komfortowej pracy. W przypadku badania w znieczuleniu dożylnym pacjent powinien zgłosić się na badanie z osobą towarzyszącą - tylko pod jej opieką możliwe jest opuszczenie pracowni endoskopii. W dniu badania osoba poddająca się badaniu powinna być zdrowa - gorączka, katar czy kaszel stanowią przeciwwskazanie do jego wykonania. Przed udaniem się na gastroskopię należy wykonać badania laboratoryjne, które mogą okazać się kluczowe w kwalifikacji pacjenta do znieczulenia ogólnego:
- morfologia krwi
- jonogram (K, Na)
- kreatynina
- poziom glukozy na czczo
- EKG
- APTT
- PT/INR
- TSH i FT4 - w przypadku chorób tarczycy
- oznaczenie grupy krwi
W przypadku schorzeń przewlekłych np. neurologicznych, kardiologicznych czy endokrynologicznych pacjent powinien dostarczyć zaświadczenie od lekarza prowadzącego o aktualnym stanie choroby oraz braku konieczności modyfikacji leczenia i przeciwwskazań do wykonania badania. Osoby wymagające stałego przyjmowania preparatów leczniczych (np. w przypadku nadciśnienia tętniczego, astmy, padaczki, chorób serca i innych) mogą w dniu badania zażyć zalecaną dawkę leków, popijając ją niewielką ilością wody. Pacjenci chorujący na cukrzycę powinni poinformować o tym fakcie lekarza i pracownika centrum medycznego podczas rejestracji - w ich przypadku może istnieć konieczność przeprowadzenia badania w godzinach porannych oraz tymczasowe zaprzestanie przyjmowanie leków hypoglikemizujących lub insuliny.
Co po badaniu?
Po przeprowadzonym badaniu gastroskopii pacjent otrzymuje opis badania razem ze zdjęciami. Należy powstrzymać się od spożywania posiłków jeszcze przez co najmniej 2 h - przez ten okres nie zaleca się również picia. Bezpośrednio po badaniu ważny jest odpoczynek, w szczególności, jeśli u pacjenta zastosowano sedację. Należy pamiętać, że spowalnia ona reakcję, dlatego przez około 12 h osoba poddana badaniu nie powinna prowadzić samochodu ani maszyn mechanicznych. Zabronione jest w tym czasie spożywanie alkoholu.
Czy istnieją przeciwwskazania do wykonania gastroskopii?
Gastroskopia jest stosunkowo bezpiecznym badaniem i najczęściej przebiega bez żadnych powikłań. Niestety nie zawsze istnieje możliwość jej przeprowadzenia. Główne przeciwwskazania do wykonania gastroskopii to między innymi:
- ciężka niewydolność serca
- niewydolność krążenia
- ostry zespół wieńcowy
- zawał mięśnia sercowego
- ciężkie zaburzenia oddechowe
- nieleczone nadciśnienie
- niektóre alergie
Bibliografia:
- Jarzynkowski Piotr, Piotrkowska Renata, Książek Janina, Dobosz Marek, Satysfakcja pacjentów z badań endoskopowych górnego odcinka przewodu pokarmowego, https://www.czytelniamedyczna.pl/5919,satysfakcja-pacjentow-z-badan-endoskopowych-gornego-odcinka-przewodu-pokarmowego.html (dostęp on-line 26.10.2024 r.)
- Karcz Danuta, Chirurgia endoskopowa w diagnostyce i leczeniu schorzeń przewodu pokarmowego, Krakowskie Wydawnictwo Medyczne, Kraków 2007.
- Konturek Stanisław, Gastroenterologia i hepatologia kliniczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006.
