Co to jest choroba lokomocyjna?
Choroba lokomocyjna zwana jest fachowo kinetozą. Jest to schorzenie, które występuje podczas podróży, a które jest wynikiem ekspozycji organizmu na różne ruchy. Dotyczy sytuacji takich, jak podróż samochodem, łodzią, samolotem. Również przejażdżki w parku rozrywki czy korzystanie z symulatorów może dać objawy choroby lokomocyjnej. Istota kinetozy zawiera się w rozbieżności między postrzeganiem wzrokowym podróży (przemieszczanie się, zmiana otoczenia), a reakcją narządu równowagi (błędnika), który mimo reagowania na przyspieszanie i hamowanie nie odnotowuje zmian położenia ciała. Sygnały ze zmysłu wzroku i równowagi są sprzeczne i te sprzeczne informacje przesyłane są do mózgu, co skutkuje tym, że organizm reaguje nieprzyjemnymi objawami.
Przyczyny choroby lokomocyjnej
Dotąd nie zostały jednoznacznie sformułowane wszystkie mechanizmy, które wpływają na występowanie choroby lokomocyjnej. Generalnie zaznacza się dużą rolę układu autonomicznego odpowiedzialnego za szybkie przystosowanie organizmu do zmian, które dochodzą do mózgu przez impulsy docierające z błędnika. Sytuację taką nazywamy ”konfliktem sensorycznym”. W przypadku nadmiernie pobudzonego błędnika dochodzi do sytuacji, gdy nie nadąża on przekazywać zmieniających się informacji do układu autonomicznego i tym samym do narządów. Powiązanie sprzecznych sygnałów od różnych zmysłów, najczęściej wzroku uruchamia w sposób automatyczny procesy obronne, co może manifestować się chorobą lokomocyjną. Dolegliwości mogą nasilać się podczas szybkiej jazdy z gwałtownym przyspieszaniem i hamowaniem, jazdy w mało komfortowych warunkach drogowych (np. dziurawa nawierzchnia), w sytuacji kołysania na statku, a także przy wznoszeniu się i opadaniu samolotu. Mdłości, wymioty i podobne im objawy mijają krótko po zakończeniu podróży.
Objawy choroby lokomocyjnej
Choroba lokomocyjna może rozpocząć się nagle, powodując zawroty głowy, nudności i wymioty lub też stopniowo pogarszać komfort podróży bez wywoływania ostrych objawów.
Najczęstsze symptomy choroby lokomocyjnej to:
- brak apetytu
- uczucie zmęczenia i niewygody, ogólne rozbicie, apatia
- nudności, wymioty
- bladość
- pocenie się, uderzenia gorąca lub zimna
- zwiększenie wydzielania śliny
- nadwrażliwość na zapachy
- senność i zwolnienie rytmu serca
- hiperwentylacja
Objawy kinetozy pojawiają się zwykle między drugim a dwunastym rokiem życia. U młodszych dzieci raczej nie występuje, co niewątpliwie ma związek z faktem, że są one przewożone w pozycji półleżącej. Dodatkowo są przyzwyczajone do biernego przemieszczania się w wózku, chuście czy nosidełku. Bardziej na wystąpienie choroby lokomocyjnej podatne są kobiety, zwłaszcza w okresie menstruacji i ciąży, a także osoby cierpiące na migreny. Częstsze występowanie objawów u kobiet ma związek z wahaniem poziomu hormonów – głównie zwiększonym poziomem kortyzolu. Wydzielany jest podczas stresu i, wpływając na układ nerwowy i krążenia, może nasilać objawy kinetozy. Z reguły choroba dotyczy też osób w młodszym wieku (największą podatność na jej wystąpienie mają dzieci w wieku 10-12 lat) co ma prawdopodobnie związek z niedojrzałością układu nerwowego. Duży wpływ na wystąpienie symptomów mają predyspozycje indywidualne, stan zdrowia, czynniki psychiczne, dolegliwości nerwowe ze strony układu pokarmowego, wrażenia zmysłowe. Diagnostyka choroby lokomocyjnej opiera się na wywiadzie. Czasem może być mylona z zatruciem pokarmowym lub migreną, jednak tamte nie mają bezpośredniego związku z podróżą.
Zapobieganie chorobie lokomocyjnej
W celu ograniczenia ryzyka wystąpienia niepożądanych objawów związanych z kinetozą planując podróż powinniśmy pamiętać, że posiłek przed nią powinien być lekkostrawny i nie za duży. Należy unikać ciężkich potraw, picia kawy i alkoholu, zadbać o odpowiednie, komfortowe warunki jazdy. Warto mieć przy sobie chłodną niegazowaną wodę. Zaleca się usiąść przodem do kierunku jazdy; w autobusie jak najdalej od osi kół, w samolocie w okolicy skrzydeł, na statku zająć okolice śródokręcia. Z reguły pomaga również lekkie odchylenie oparcia do tyłu. Kierowanie wzroku na horyzont jako stabilny punkt również pomaga zredukować niepożądane objawy – przesuwające się na poboczu drzewa i domy mogą nasilać objawy. Podczas jazdy samochodem trzeba robić co jakiś czas krótkie postoje na świeżym powietrzu i wietrzyć pojazd; nie zaleca się czytania, grania i oglądania filmów. Pomocne będzie słuchanie muzyki i stosowanie prostych technik oddechowych zapewniających relaksację. Choroba lokomocyjna rzadziej dotyka kierujących, ponieważ muszą oni szybciej wyłapywać informacje o zmianie położenia auta.
Leczenie choroby lokomocyjnej
Nieinwazyjną formą leczenia objawów choroby lokomocyjnej jest stosowanie ziół, głównie kłącza imbiru, w celu złagodzenia nudności. W zasadzie nie wykazują one skutków ubocznych i nie powodują senności. Imbir zalecany jest w formie herbatek lub suplementów diety, zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych. Można stosować go w formie suszonej, ale i świeżej. Inna forma zapobiegania objawom to opaski oparte na akupresurze zalecane dla dzieci powyżej trzeciego roku życia i dorosłych. Właściwe założenie opaski stymuluje odpowiedni punkt na nadgarstku zapobiegając występowaniu mdłości. Opaski działają po kilku minutach od założenia. Najpopularniejszym lekiem na chorobą lokomocyjną jest od lat Aviomarin. Lek zawiera dimenhydrynat (DMH) i hamuje odruchy błędnikowe, ogranicza perystaltykę przewodu pokarmowego i obniża napięcie mięśni gładkich. Skutkiem takiego działania jest zapobieganie zawrotom głowy, a tym samym nudnościom i wymiotom. DMH działa zarówno na ośrodkowy układy nerwowy, jak i na czynność żołądka. Aviomarin może być stosowany u dorosłych i dzieci powyżej 6 r.ż.. Jego działanie pojawia się po około trzydziestu minutach od zażycia i utrzymuje do sześciu godzin. Często występującym działaniem niepożądanym stosowania leku są: senność, zawroty głowy i zaburzenia koncentracji. Od pewnego czasu na rynku dostępny jest produkt, który zawiera również DMH, ale jednocześnie kofeinę, która łagodzi jej właściwości uspokajające. Z racji tego lek (Aviorexan) nie usypia tak bardzo, jak Aviomarin. Inna z substancji chemicznych będąca pomocną w walce z niechcianymi objawami kinetozy to skopolamina (hioscyna). Leki ze skopolaminą rozkurczają mięśnie gładkie przewodu pokarmowego skutecznie łagodząc nieprzyjemne symptomy. W sytuacji występowania wymiotów podczas podróży konieczne jest także pamiętanie o prawidłowym nawodnieniu, co warto sobie ułatwić stosując jeden z wielu dostępnych na rynku elektrolitów.
Czy można wyleczyć się z choroby lokomocyjnej na zawsze?
Wydaje się, że jedną z form leczenia choroby lokomocyjnej i zapobiegania niepożądanym objawom jest odbywanie regularnych podróży różnymi środkami transportu. Korzystne działanie takiej metody wynika z faktu, że organizm z czasem adaptuje się do tej sytuacji. Nie ma leków, które pozwoliłyby ostatecznie pozbyć się kinetozy. Często jest tak, że niepokojące objawy przestają doskwierać w wieku nastoletnim, jednak nie jest to regułą. Organizm niektórych adaptuje się do podróży autem i jednocześnie nie odczuwają oni nieprzyjemnych objawów podczas przemieszczania się innymi środkami lokomocji. Część z chorujących na to schorzenie będzie jednak musiała przyzwyczaić się do każdego środka komunikacji oddzielnie. Niewątpliwie najważniejsze jest to, by zadbać o komfort podróży już w momencie jej planowania, starać się być spokojnym, zaplanować postoje i, w miarę potrzeby, mieć ze sobą potrzebne leki.
Źródła:
