Trudno sobie wyobrazić, że układ oddechowy człowieka ma powierzchnię 70 m2 i jest zdecydowanie największym układem mającym kontakt ze środowiskiem zewnętrznym. Każdego dnia wykonujemy około 23 tys. wdechów, pobierając 15 tys. litrów powietrza.
Są to ilości astronomiczne i wszystko byłoby dobrze, gdybyśmy oddychali czystym i jałowym powietrzem. Niestety tak nie jest i wraz z powietrzem wydychamy drobnoustroje, związki organiczne i nieorganiczne. W związku z tym układ oddechowy produkuje nieprzerwanie śluz tchawiczo-oskrzelowy, który jest transportowany przez nabłonek rzęskowy. Zanieczyszczenia i drobnoustroje mogą powodować zwiększanie ilości produkowanego śluzu, a także zwiększają jego lepkość. Spowoduje to utrudnianie usuwania śluzu z oskrzeli i tym samym przyczyni się do zwiększonej kolonizacji bakteryjnej. Tak jest właśnie u nałogowych palaczy. Ich oskrzela próbują się oczyścić w nocy, co prowadzi do rannego kaszlu. Wypalenie kolejnego papierosa zaszlamowuje znów układ oddechowy i pozornie kaszel znika.
Należy dbać o jakość powietrza i swoje bezpieczeństwo np. podczas remontów, gdzie jesteśmy narażeni na ekspozycje na niebezpieczne związki. Pamiętajmy, że zwykła maseczka ochronna nie chroni nas przed oparami, lecz tylko przed niektórymi pyłami.
Układ oddechowy składa się z tzw. górnych i dolnych dróg oddechowych. Do górnych zaliczamy nos z jamą nosa i gardło. Dolne składają się z krtani, tchawicy, oskrzeli i płuc, w których dochodzi do wymiany gazowej.
Nos
jest pierwszym filtrem zabezpieczającym drogi oddechowe przed zanieczyszczeniami. Dzieje się to dzięki włoskom zlokalizowanych w jamie nosa. W nosie dochodzi także do ogrzania i nawilżenia powietrza. Chcąc zachować pełną funkcjonalność nosa, należy dbać o jego czystość, stosując np. wody morskie. Zachowanie czystości nosa oraz jego drożności to podstawa prewencji wszystkich przeziębień, alergii i zapaleń ucha środkowego.
Gardło
jest miejscem połączenia układu pokarmowego z oddechowym. Gardło łączy się z krtanią zbudowaną z chrząstek, więzadeł i mięśni. W krtani znajdują się fałdy głosowe, dzięki którym możemy się komunikować.
Tchawica
jest przedłużeniem krtani ku tyłowi. Wyglądem przypomina elastyczną rurę o długości około 12 cm. Zbudowana jest z 16-20 chrząstek tchawiczych i dzieli się na część szyjną i piersiową. Tchawica stanowi początek tzw. drzewa oskrzelowego przebiegającego aż do pęcherzyków płucnych. Tchawica rozdziela się na dwa oskrzela główne o takiej budowie jak krtań. Oskrzele prawe jest krótsze, ale o większej średnicy, ma przebieg pionowy i stanowi przedłużenie tchawicy. Oskrzele lewe ma przebieg poziomy. W oskrzelach dochodzi często do nieżytu związanego z przebiegiem choroby. Śluz tam obecny ulega zagęszczeniu, utrudniając jego usuwanie. Oskrzela dzielą się na mniejsze oskrzela i oskrzeliki.
Płuca
są najważniejszym narządem wymiany gazowej. To infekcje tego narządu należą do najbardziej niebezpiecznych i stanowią jedną z głównych przyczyn zgonów osób w podeszłym wieku. Przyczynia się do tego odwodnienie osób starszych, które prowadzi do zagęszczenia śluzu będącego idealną pożywką dla bakterii. Osoby starsze są mniej mobilne, dlatego trudniej im usuwać zagęszczony śluz.
Wyróżniamy płuco prawe zbudowane z trzech płatów i lewe składające się z dwóch. W pęcherzykach płucnych zachodzi proces wymiany gazowej. Z powietrza atmosferycznego pobierany jest tlen, a z organizmu wydalany dwutlenek węgla. Sam proces oddychania nie jest wcale taki łatwy jak nam się wydaje. Bierze w nim udział przepona i mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne. Wdech ma charakter czynny, to znaczy wymaga użycia energii, natomiast wydech jest całkowicie bierny i nie wymaga od nas żadnej pracy. W płucach znajduje się sulfaktant będący fosfolipidem wytwarzanym w pneumocytach. Zmniejsza on napięcie powierzchniowe i stabilizuje pęcherzyki płucne. Bez niego pęcherzyki płucne zapadłyby się, a także mogłyby się nadmiernie rozciągnąć podczas wdechu. Brak surfaktantu jest bardzo niebezpieczny u wcześniaków. Tworzy się on dopiero w 37 tygodniu życia płodu i jego brak uniemożliwia dziecku wzięcie pierwszego wdechu.
Układ oddechowy jest także miejscem wydalania niektórych toksyn. Między innymi dlatego można na podstawie stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu określić jego zawartość w organizmie.
Układ oddechowy to nieprawdopodobnie wielka powierzchniowo struktura. Należy o nią dbać, a przynajmniej nie przeszkadzać mu w wydajnej pracy. Pamiętajmy, że najważniejsze są miejsca, gdzie przebywamy, dlatego wyczyśćmy klimatyzacje i wentylacje. Nie trzeba mówić, jak palenie papierosów wpływa na nasz układ oddechowy. Dym tytoniowy to morderca naszych płuc.
Niezwykle ważna dla układu oddechowego jest aktywność fizyczna. Zwiększa ona powierzchnię oddechową płuc, dzięki czemu nawet gdy zdarzy się nam jakaś infekcja, nie będzie nam brakowało powietrza.
Zbliża się okres infekcyjny, na pewno kogoś z naszego otoczenia dopadną wirusy powodujące przeziębienie. Odpowiednie nawilżanie nosa i powietrza, zdrowa dieta, dbałość o mycie rąk i czystość miejsca, w którym przebywamy może nas uchronić przed infekcją. Nie zamykajmy się w pomieszczeniach, tylko wywietrzmy je i dajmy oddychać naszemu organizmowi dobrym powietrzem.
