Kwas salicylowy był znany już w starożytności i stosowany jako antidotum przeciwko reumatyzmowi. Zarówno Hipokrates, jak i Galen wykorzystywali jego działanie przeciwbólowe. Jest to naturalna substancja występująca w korze wierzby i z niej właśnie jako pierwszy wyizolował ją turyński chemik Rafael Piria. Niestety kwas ma silne działanie drażniące na śluzówkę żołądka i z tego powodu nie mógł być stosowany u wszystkich chorych. Kwas salicylowy zsyntetyzowany w Lipsku przez Kolbego stał się pierwszym syntetycznym lekiem przeciwbólowym.
10 stycznia 1897 roku narodził się kwas acetylosalicylowy w czystej postaci. Wysiłek młodego, zaledwie 29-letniego chemika z zakładów Bayera, dr. Feliksa Hoffmanna (1868--1946), włożony w zsyntetyzowanie stabilnej pochodnej kwasu salicylowego, początkowo nie został doceniony. Przypadkowo ojciec Hoffmana cierpiał na silny reumatyzm i jednocześnie źle tolerował kurację kwasem salicylowym. Zastosowanie u niego ASA dało zdecydowanie pozytywny skutek, który zachęcił farmaceutów do dalszych prób.
Przełomowy stał się rok 1899, w którym lek został wprowadzony do obrotu – wtedy narodziła się nazwa ASPIRYNA. Początkowo lek sprzedawano w małych buteleczkach w postaci białego proszku. Wkrótce udało się nadać mu postać tabletki, co znacznie ułatwiło jego zażywanie. Lek był dostępny dla wielu, ponieważ nie był drogi.
Popularności leku w żaden sposób nie ograniczał fakt, że tak naprawdę przez ponad 70 lat od odkrycia Feliksa Hoffmanna nikt nie wiedział, w jaki sposób aspiryna działa. Dopiero badania Brytyjczyka Johna Vane'a doprowadziły do wyjaśnienia mechanizmu działania. Nocyceptory, czyli receptory bólowe rozmieszczone w skórze i tkankach głębokich uwalniają substancje zwane prostaglandynami. Aspiryna hamuje enzym cyklooksygenazę odpowiedzialną za syntezę prostaglandyn, co skutkuje zmniejszeniem bólu, stanu zapalnego i obniżeniem temperatury ciała. To odkrycie przyniosło mu Nagrodę Nobla.
Pozornie znana i powszechnie ceniona od dawna aspiryna zaskoczyła świat ponownie w połowie lat osiemdziesiątych. Jeszcze w latach czterdziestych A. J. Quick zaobserwował, że hamuje ona agregację płytek krwi. Badania, do których zaproszono 22 000 amerykańskich lekarzy, pozwoliły ustalić, że aspiryna przyjmowana co drugi dzień w małej dawce obniża częstość występowania zawału aż o 50%.
__________________________________________
Aspiryna nie dla każdego
Jak każdy lek aspiryna posiada wiele działań ubocznych i nie każdy może ją bezpiecznie stosować. Przeciwwskazania to:
- Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy – ASA ma działanie drażniące śluzówkę oraz zmniejsza wydzielanie ochronnego śluzu.
- Kobiety w ciąży – może dojść do poważnych uszkodzeń płodu.
- Kobiety karmiące – ASA przenika do mleka i może być niebezpieczny dla dziecka.
- Dzieci do 12 roku życia – może wystąpić niebezpieczny zespół Reye'a.
- Astmatycy – ASA może wywołać lub nasilać ataki duszności.
- Osoby ze skazą krwotoczną lub przyjmujące leki przeciwzakrzepowe – aspiryna rozrzedza krew i może nasilać działanie tych leków.
- Chorzy na cukrzycę – aspiryna nasila działanie leków przeciwcukrzycowych i może dojść do niebezpiecznych spadków cukru we krwi.
- Pacjenci czekający na zabiegi chirurgiczne powinni odstawić aspirynę na 7-10 dni przed zabiegiem, aby nie zaburzać procesu krzepnięcia krwi.
W wielu lekach złożonych, po które sięgamy przy przeziębieniu, zawarty jest kwas acetylosalicylowy, czyli aspiryna. Należy dokładnie sprawdzać skład, aby uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek.
Zespół Reye'a - co to takiego?
To ciężka i niejednokrotnie śmiertelna choroba, która może być skutkiem zażywania aspiryny. Diagnozowana jest najczęściej u dzieci przyjmujących salicylany. Choroba prowadzi do uszkodzeń wątroby i obrzęku mózgu. Diagnozuje się ją najczęściej u dzieci w wieku 4-14 lat. Nie wiadomo, co jest przyczyną choroby, ale najczęściej dotyka dzieci i młodzież, które podczas infekcji były leczone aspiryną. Z tego względu nie stosuje się tego leku u dzieci do 12 roku życia.
Objawy choroby to:
- gwałtowne wymioty
- biegunka
- senność, drażliwość i płaczliwość
- kłopoty ze wzrokiem i słuchem
- drgawki
- utrata przytomności.
W celu rozpoznania zespołu Reye'a przeprowadza się badania krwi, które wykazują m.in. wzrost aktywności enzymów wątrobowych, wzrost stężenia amoniaku, obniżony poziom glukozy i zwiększone stężenie leukocytów. Konieczna jest hospitalizacja. Leczenie jest objawowe i opiera się na nawodnieniu dziecka i podtrzymywaniu jego funkcji życiowych.